Hôm 4/11/2020, Đức Thánh cha Phanxicô đã ban hành Tông thư tự sắc, thay đổi khoản giáo luật số 579, đòi các giám mục phải được phép của Tòa Thánh trước đó thì mới có thể thành lập hữu hiệu các dòng tu.
Khoản giáo luật số 579 cho đến nay khẳng định rằng: “Trong lãnh thổ của mình, các giám mục giáo phận có thể thành lập các hội dòng tận hiến bằng nghị định hợp thức, miễn là sau khi bàn hỏi ý kiến của Tòa Thánh”.
Theo khoản luật cũ này, các giám mục chỉ buộc phải hỏi ý kiến Tòa Thánh, vì thế sau khi hỏi ý kiến, dù Tòa Thánh có đồng ý hay không, các giám mục vẫn có thể thiết lập dòng tu thành sự, bằng nghị định hợp thức.
Nay Đức Thánh cha sửa đổi khoản luật đó và qui định rằng: “Trong lãnh thổ của mình, các giám mục giáo phận có thể thành lập hữu hiệu (valide) các hội dòng tận hiến bằng nghị định hợp thức, nếu trước đó có phép của Tòa Thánh bằng văn bản”.
Quyết định này của Đức Thánh cha dưới dạng tự sắc, được công bố trên báo Quan sát viên Roma của Tòa Thánh, và bắt đầu có hiệu lực từ ngày 10 tháng 11 năm nay và sau đó, được công bố trên Công báo của Tòa Thánh (AAS).
Tông thư của Đức Thánh cha mở đầu với lời khẳng định trích từ Tông huấn “Niềm vui Tin mừng” (Evangelium gaudium, 139), rằng: “Một dấu chỉ rõ ràng về tính chất chân chính của một đoàn sủng, là đặc tính Giáo hội của đoàn sủng ấy, khả năng của họ hội nhập hài hòa trong đời sống Dân Thánh của Thiên Chúa để mưu ích cho tất cả mọi người. Các tín hữu có quyền được các mục tử cảnh báo về tính chất xác thực của các đoàn sủng của những người coi mình là những vị sáng lập. Việc phân định các đoàn sủng xem có đặc tính Giáo hội và đáng tín nhiệm hay không, đó là điều thuộc về trách nhiệm của các vị chủ chăn của các Giáo hội địa phương… Tuy nhiên, Tòa Thánh có nhiệm vụ đồng hành với các vị chủ chăn trong tiến trình phân định để đưa tới sự nhìn nhận của Giáo hội đối với một dòng mới, hoặc một tu đoàn mới thuộc quyền giáo phận.”
Trong thực tế, sở dĩ Đức Thánh cha ban hành tự sắc trên đây vì đó đây có một số lạm dụng hoặc những quyết định không đúng, hoặc không thích hợp của một số giám mục giáo phận, khi thiết lập các dòng tu trong giáo phận thuộc quyền, như công đồng chung Vatican đã cảnh giác trong số 19 của Sắc lệnh “Đức mến trọn lành”.
Tình trạng này đưa tới nguy cơ có quá nhiều các dòng tu tương tự nhau, với nguy cơ phân hóa có hại thành những nhóm quá nhỏ bé, như điều số 12 trong Tông huấn về “Đời sống Thánh hiến”, đã nhận xét. Vì thế, các dòng tu mới và các tu đoàn tông đồ mới phải được Tòa Thánh chính thức nhìn nhận. Do vậy, chỉ có Tòa Thánh mới có thẩm quyền phán đoán chung kết.
(Rei 4-11-2020)
G. Trần Đức Anh, O.P.