Đức Thượng phụ Bartolomaios I, Giáo chủ Chính thống Constantinople bày tỏ đau buồn và “sốc”, trước cuộc tranh luận hiện nay về dự án của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan biến thánh đường Hagia Sophia thành một đền thờ Hồi giáo.
Hagia Sophia, trong tiếng Hy Lạp có nghĩa “Khôn ngoan thánh thiêng”, được xây cất hồi thế kỷ thứ VI và hồi đó là thánh đường lớn nhất thế giới. Sau khi chiếm đoạt thành Constantinople, nay là Istanbul, đế quốc Ottoman đã biến thánh đường Kitô này thành một đền thờ Hồi giáo, hồi năm 1453. Dưới thời ông Mustafa Kemal, người lập cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, đền thờ này bị biến thành một bảo tàng viện hồi năm 1934 và kéo dài đến nay.
Trong những tuần qua, tổng thống Erdogan tuyên bố kế hoạch biến Hagia Sophia trở thành một đền thờ Hồi giáo. Ngày 2/7 tới đây, tòa án hành chánh tối cao của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phán quyết về qui chế tương lai của đền thờ này.
Kế hoạch của chính phủ Thổ đã gây phản ứng mạnh của chính phủ Hy Lạp. Cả đại sứ đặc biệt của Mỹ về tự do tôn giáo, ông Sam Brownback, cũng kêu gọi chính phủ Thổ hãy duy trì qui chế của Hagia Sophia như bảo tàng viện để mọi người có thể lui tới viếng thăm. Ông nói: “Đối với hàng tỷ tín hữu thuộc các tôn giáo trên thế giới, Hagia Sophia có một ý nghĩa rất lớn về tinh thần và văn hóa”.
Phản ứng của Đức Thượng phụ Bartolomaios
Tuyên bố với ký giả tờ Washington Post, hôm 25/6/2020 vừa qua, Đức Thượng phụ Bartolomaios, được coi là Giáo chủ danh dự chung của Chính thống giáo, nói rằng: “Trong tư cách là một giáo sĩ Kitô và là Thượng phụ Chính thống tại Constantinople, tôi phải nói gì đây? Một gia sản cổ kính có từ 1.500 năm nay, thay vì liên kết chúng ta thì lại chia rẽ. Giáo hội Constantinople đã sống còn từ 17 thế kỷ và nếu Chúa muốn, chúng tôi sẽ luôn ở lại eo biển Bosphorus này”.
Trong những ngày qua, từ 23 đến 25/6, Đức Thượng phụ Bartolomaios đã nhóm họp Thánh Hội đồng của Tòa Thượng phụ tại Trung tâm đại kết ở Chambesy, gần Genève, Thụy Sĩ. Khóa họp bàn về các vấn đề nội bộ Chính Thống giáo, liên quan đến đại dịch Covid-19 và cả vấn đề đền thờ Hagia Sophia.
(KNA 26-6-2020)
G. Trần Đức Anh, O.P.