Đức Tổng giám mục Paul Gallagher, ngoại trưởng Tòa Thánh, nhận định rằng từ Văn khố Tòa Thánh triều đại Đức Piô XII được mở cho các sử gia và học gia nghiên cứu từ ngày 02/03/2020 vừa qua, người ta sẽ thấy sự cao cả của Đức Piô XII.
Văn khố bộ ngoại giao Tòa Thánh
Trong cuộc phỏng vấn dành cho Vatican News, truyền đi ngày 02/03 vừa qua, Đức Tổng giám mục Gallagher, người Anh, cho biết Văn khố lịch sử của Bộ ngoại giao Tòa Thánh là một cơ chế có lịch sử tương đối gần đây, nghĩa là từ năm 1814, dựa trên sự phát triển và hoạt động của Phủ Quốc vụ khanh Tòa Thánh trên bình diện quốc tế, các hoạt động ngoại giao của Đức Giáo hoàng để bảo vệ hòa bình và công lý cho các dân tộc. Các văn kiện này, trước kia thuộc Thánh Bộ giáo vụ ngoại thường (Affari Ecclesiastici Straordinari) và sau năm 1960 thì được đổi tên thành Hội đồng công vụ của Giáo hội (Consiglio per gli Affari Pubblici della Chiesa).
Ngoài ra, Văn khố Bộ ngoại giao Tòa Thánh cũng lưu trữ các tài liệu về các khóa họp của các hồng y thuộc Thánh Bộ giáo vụ ngoại thường; các hồ sơ tài liệu về Caprano và về Đức Hồng y Agostino Casaroli.
Triều đại Đức Piô XII
Riêng về triều đại Đức Giáo hoàng Piô XII, từ 1939 đến 1958, Văn khố Bộ ngoại giao Tòa Thánh lưu giữ các tài liệu từ thế chiến thứ hai cho đến chiến tranh lạnh, khoảng thời gian là 20 năm. Các tài liệu thuộc triều đại Đức Giáo hoàng Piô XII vào khoảng 2 triệu tờ, nếu xếp thành hàng thì dài khoảng 323 mét. Các tài liệu này kể lại hoạt động của Tòa Thánh trong thế chiến, những phúc trình ngoại giao, các vấn đề hiệp định giữa Tòa Thánh và các nước, các hiệp ước, văn kiện phê chuẩn, các hoạt động nhân đạo và từ thiện, những phúc trình định kỳ về tình trạng chính trị tôn giáo, các vấn đề học đường, những vấn đề liên quan đến Quốc gia thành Vatican; hoạt động của một số nhân vật, như Đức Hồng y Maglione, Đức ông Tardini, Montini, v.v.
Các tài liệu dạng kỹ thuật số
Trong cuộc phỏng vấn, Đức Tổng giám mục Gallagher cho biết ngày 2/3 vừa qua, 1 triệu 300 ngàn văn kiện ở dạng kỹ thuật số (digitali), giao diện cùng với bản mục lục sẽ được đặt cho các học giả nghiên cứu. Tất cả các tài liệu 10 năm đầu tiên của triều đại Đức Piô XII đã được chuyển sang dạng kỹ thuật số, phần còn lại, tức là sau năm 1948 thì đang được chuyển dần dần. Việc biến sang dạng kỹ thuật số có nhiều lợi điểm như việc bảo trì, tránh được sự hao mòn tài liệu do việc di chuyển và tham khảo trên giấy, tiếp đến là việc tham khảo dễ dàng: khả năng chứa của Phòng tham khảo là 20 cộng 2 người. Tại mỗi chỗ, học giả có thể tham khảo toàn bộ và đồng thời các tài liệu dưới dạng kỹ thuật số, tiết kiệm được thời gian chờ đợi… Ngoài ra, phòng tham khảo Piô XII tại tháp Borgia, cũng có các thiết bị để xem.
Sự cao cả của Đức Piô XII
Sau cùng, Đức Tổng giám mục ngoại trưởng xác quyết rằng qua việc mở văn khố này, người ta sẽ thấy rõ Đức Piô XII người một vị bảo vệ nhân loại và là một mục tử hoàn vũ đích thực. Đức Pacelli là một nhà ngoại giao can đảm. Khi làm giáo hoàng, ngài đã chứng tỏ một lòng bác ái vô biên, tuy không luôn luôn được hiểu và đồng ý, kể cả trong nội thành Vatican. Các tài liệu cho thấy những nỗ lực của Đức Piô XII tìm cách đáp ứng những lời xin giúp đỡ của những người bị bách hại và những người túng thiếu đang bị nguy hiểm tới tính mạng. Chắc chắn rằng qua các tài liệu đó người ta cũng thấy rõ sự oán ghét của chế độ Đức quốc xã đối với Giáo hội Công giáo và chính Đức Giáo hoàng Piô XII.
(Vatican News 2-3-2020)
G. Trần Đức Anh, O.P.