Thánh Martinô : Bài Ca Bác Ái (2-3)
1579-1639
Phần II. Một Trái Tim Dâng Hiến
Lm Px Đào Trung Hiệu op
Chú giúp việc da màu
Tại Lima khi đó Dòng Đa Minh mới xây dựng tu viện Đức Mẹ Mân Côi. Martinô vẫn thường đến đây tham dự thánh lễ. Một đêm kia, khi đó Martinô đã 15 tuổi, đang lúc cầu nguyện, Martinô cảm thấy Thiên Chúa mời gọi cậu tham dự vào bàn tiệc của Ngài trong tu viện trên, nhưng cậu chỉ thích ngồi ở cuối bàn. Cậu không dám ước mơ làm linh mục, và vẫn nghĩ mình bất xứng để trở thành tu sĩ. Cậu chỉ muốn làm một người giúp việc trong tu viện Đức Mẹ Mân Côi.
Điều này đã làm cho mẹ cậu thất vọng, vì bà đã dự đoán khác hơn về tương lai của thày thuốc Martinô. Giờ đây cậu lại từ bỏ tất cả để làm một đầy tớ hèn mọn. Bác sĩ Riveldo cũng kinh ngạc không kém khi nhận được tin này. Ông cố thuyết phục Martinô từ bỏ ý định “bồng bột” đó và chỉ cho cậu thấy, cậu có thể phục vụ tốt bằng cách cứu chữa người bệnh. Nhưng Martinô chỉ đáp lại bằng nụ cười. Cậu đã chọn và sẽ không chọn lại.
Martinô đến tu viện Đức Mẹ Mân Côi và xin cha bề trên cho cậu được vào giúp việc trong nhà Dòng. Nhưng cha bề trên từ chối vì tu viện hiện đang mắc nhiều món nợ, sẽ không có tiền để trả công cho cậu. Martinô giải thích lại rằng cậu không cần tiền, cậu chỉ muốn phục vụ Chúa thôi. Khi cha bề trên hỏi cậu có thích đi tu theo ơn gọi trợ sĩ không, Martinô liền trình bày ý mình chỉ thích làm người giúp việc không công cho nhà Dòng. Trước một yêu cầu lạ đời, cha bề trên phải suy nghĩ hồi lâu rồi mới nhận lời.
Tuy chỉ là người giúp việc, nhưng Martinô cũng được mặc áo Dòng như những tu sĩ khác. Và kể từ nay, Martinô có mặt ở khắp nơi trong tu viện, từ nhà nguyện cho đến nhà bếp, phòng ăn hoặc vườn rau. Tất cả mọi việc các cha các thày nhờ đến, Martinô luôn vui tươi phục vụ không nề gian khổ.
Sau ngày vào sống trong tu viện Đa Minh, Martinô đôi lần sử dụng đến kiến thức ngành y để chữa bệnh cho các tu sĩ trong nhà. Cha bề trên thấy thế rất vui, ngài giao cho cậu một mảnh đất nhỏ sau vườn để trồng các thứ cây cỏ dùng làm thuốc, nhờ cậu chăm sóc sức khỏe cho cộng đoàn và cho những người nghèo hàng ngày kéo đến đứng chật ních tại cổng tu viện.
Trực giác của tình thương
Sáng hôm đó, khi Martinô đang chăm sóc vườn cây thuốc và cảm thấy hài lòng vì thấy chúng lớn nhanh như thổi, thì bỗng thày Micae hớt hải chạy đến tìm cậu để báo tin lũ chuột cắn phá đồ đạc của thày. Thày đã trình bề trên, và cha bề trên nói thày đi báo cho Martinô biết để nhờ cậu tìm cách giải quyết.
Sau khi nghe thày Micae nói, Martinô tỏ vẻ hối hận và nhận lỗi về mình : “Lỗi tại tôi tất cả, vì tôi đã không cho chuột ăn, nên chúng mới cắn phá quần áo nhà Dòng”. Nghe cậu nói, thày Micae giơ hai tay lên trời và lắc đầu, rồi đi trình với bề trên rằng : “Martinô đã không tìm cách diệt chuột lại còn bênh vực chúng nữa”.
Còn lại một mình, Martinô nghĩ cách giải quyết vấn đề. Cậu đặt thúng phân xuống đất và gọi lũ chuột ra nói chuyện. Nghe Martinô gọi, một chú chuột chạy đến trước mặt cậu. Martinô mở lời trước :
“Chào anh, tôi muốn gặp anh để nói về chiếc áo Dòng của thày Micae đã bị bạn bè anh gậm hết mấy lỗ. Tôi không trách mấy anh đâu, vì đó là lỗi tại tôi đã không cho mấy anh ăn. Bây giờ tôi muốn thương lượng với anh, anh hãy về rủ hết bạn bè, họ hàng đến sinh sống tại khu chuồng bò bỏ hoang phía sau tu viện, tôi hứa sẽ cho các anh ăn mỗi ngày”.
Sau đó, Martinô trở vào tu viện thì gặp thày Micae đang đứng đợi ở cửa. Thày Micae hỏi : “Cậu đã tìm được biện pháp nào để giải quyết những chú chuột cắn quần áo chưa ?” Martinô kể lại rằng cậu đã nói chuyện với một con chuột, khuyên chúng sống tập trung ở chuồng bò, rồi mỗi ngày cậu sẽ cho chúng ăn, đề nghị chúng đừng cắn phá quần áo nữa và chúng đã ưng thuận. Nói xong, Martinô bỏ đi trước cặp mắt đầy kinh ngạc của thày Micae.
Có lẽ thày Micae nghĩ trong lòng rằng cậu thiếu niên da đen này điên rồi mới đi thương lượng với họ hàng nhà chuột. Nhưng Martinô không hề điên và điều đáng ngạc nhiên là, họ hàng nhà chuột đã thật sự rời bỏ tu viện, ra sống ngoài chuồng bò bỏ hoang như những sinh vật ngoan hiền, chờ Martinô mỗi ngày đem thực phẩm đến cho ăn.
Tình thương mở rộng đến loài vật là nét đặc biệt trong đời thánh Martinô. Nhiều họa sĩ thường vẽ tranh ngài đang cho thú vật ăn : chó, mèo, chuột và chim cùng ăn chung một đĩa. Sự kiện đó cho thấy nơi Martinô, có một mối đồng cảm kỳ diệu nào đó với thiên nhiên.
Ít ngày sau cha bề trên lại gặp một mối lo khác, và lần này cha cũng tìm đến Martinô. Hình như mỗi lần có việc gì khó giải quyết, người ta đều nghĩ đến người giúp việc da đen hèn mọn này.
Số là, chân bên trái của cha Montinosca bị sưng và làm độc, hầu như không còn cách nào chữa trị được ngoài việc cưa chân. Cha đau quá nên dễ nổi nóng và không cho ai bước vào phòng của cha. Thế nhưng, cha bề trên lại bảo Martinô tìm cách để săn sóc cha. Martinô cầu nguyện xin Chúa giúp, và cậu nảy ra một sáng kiến. Cậu đến mời cha ăn một đĩa rau tươi hái ở vườn do chính tay mình trồng. Việc Martinô đến thăm cha với đĩa rau trên tay, đã làm cha vui hẳn lên và ăn uống cách ngon lành.
Trong khi ngài dùng bữa, Martinô lau rửa vết thương, đắp thuốc và băng bó. Vài giờ sau, cha Montinosca đã có thể đi lại bình thường và không còn thấy đau đớn gì nữa. Cha luôn miệng khen Martinô và khoe với anh em trong Dòng là Martinô đã làm phép lạ chữa cha lành. Phần Martinô, cậu chỉ mỉm cười. Cậu nói mình chẳng làm phép lạ gì cả, chính lòng nhân từ của Thiên Chúa đã chữa lành cho cha Montinosca.
Trên đây là một số sự kiện kỳ diệu, xuất phát từ tâm hồn đơn sơ nhưng cao thượng của Martinô. Đơn sơ là nhân đức nền tảng trong suốt cuộc đời của thánh Martinô.
Còn nhiều điều kỳ diệu khác nữa Martinô đã làm. Đó là những điều kỳ diệu được thực hiện nhờ niềm tin tưởng đơn sơ vào sự nhân lành của Cha trên trời. Chúa Giêsu đã nói rằng với niềm tin ấy, người ta có thể chuyển núi, dời non. Dĩ nhiên, những điều kỳ diệu này Thiên Chúa chỉ dành cho những tâm hồn được tuyển chọn. Ở mọi thời, Ngài vẫn luôn ban tặng cho trần gian những tâm hồn như thế, để nhân loại thấy sự thật vĩ đại mà Chúa Giêsu đã hứa có thể thực hiện được nhờ những tâm hồn đơn sơ. Martinô de Porres là một trường hợp điển hình cho thấy chân lý này : Trời cao có thể xúc động trước sự đơn sơ và thơ trẻ của các tâm hồn.
Cuộc đời thánh thiện của Martinô de Porres được dệt nên bởi đức khiêm nhường, bởi lòng mến Chúa nồng nàn và tình yêu thương đối với tha nhân cũng như các sinh vật do Chúa tạo thành. Bài ca đức ái được viết bằng cuộc sống ấy, còn có khả năng đưa Martinô đến những phương trời mới lạ hơn, hấp dẫn hơn
Tình yêu hiến mạng
Tu viện Đức Mẹ Mân Côi có những món nợ cần trả gấp khiến cha bề trên phải lo lắng. Martinô cũng muốn lo thay nhưng không biết làm cách nào, cậu đã nghĩ đến việc ra thành phố Lima để xin việc, nhưng xã hội ấy chẳng nhận người da đen vào làm, vì họ xem dân da đen sinh ra chỉ để làm nô lệ, thế nên Martinô chẳng biết làm gì hơn là cầu nguyện. Những lúc gần đây, cha bề trên thường đi ra ngoài nhiều hơn với những gói hàng trên tay. Thấy thế, Martinô hiểu là một vài món đồ trong tu viện đã phải hy sinh để có tiền trả nợ.
Cha bề trên có hai bức tranh tuyệt đẹp mà ngài rất thích, được treo trong phòng ăn. Đã nhiều lần cha gọi Martinô vào xem và nói cho cậu biết về giá trị của chúng. Martinô không bao giờ có thể quên vẻ đẹp của hai bức tranh này, cũng như nét vui sướng rạng rỡ trên gương mặt của cha bề trên mỗi lần cha ngắm nhìn chúng. Nhưng, những lúc gần đây, nét rạng rỡ ấy bị thay thế bằng gương mặt âu sầu buồn bã, nhất là mỗi khi ngài rời tu viện với một gói nặng phải đem bán.
Một buổi sáng, Martinô đang quét hành lang thì thấy cha bề trên tất tả ra đi với hai gói lớn. Thoáng nhìn vẻ mặt mệt mỏi của ngài, Martinô cảm thấy lòng dâng lên một nỗi cảm thông dạt dào. Đoán biết sự việc, cậu chạy vào phòng ăn kiểm tra lại, thì thấy hai bức tranh trên tường đã biến mất. Martinô cảm thấy tiếc hai bức tranh đẹp, và chưa biết xử trí ra sao, thì một tia sáng chợt lóe lên trong đầu của cậu.
Cậu lật đật đuổi theo cha bề trên, cố theo kịp ngài, cậu vừa thở hổn hển vừa nói : “Thưa cha bề trên, cha không cần phải bán hai bức tranh này. Xin cha hãy đem con đi bán ! Con khỏe mạnh, có chút chữ nghĩa và biết làm nhiều việc. Như thế, cha có thể bán con với giá cao, chừng đó, chẳng những cha có dư tiền để trả nợ mà còn có thể mua thêm vài bức tranh nữa. Thật là đơn giản, thưa cha”.
Cha bề trên há hốc miệng tỏ vẻ kinh ngạc, vì cha vừa được nhìn ngắm vào tận đáy tâm hồn trong suốt của người giúp việc da đen này, cha cảm thấy nỗi mệt mỏi tan biến và hai gói hàng nặng dưới tay cha trở nên nhẹ bổng. Cha đặt hai bức tranh xuống đất, ôm chầm lấy Martinô và nói : “Không ! Martinô ! Con không nên nghĩ như thế. Con quí giá hơn mọi vẻ đẹp trên thế gian này !”.
Mặc cho cha bề trên nói gì thì nói, Martinô vẫn nài nỉ cha hãy bán cậu đi. Có lẽ đây là giây phút ngạc nhiên nhất trong đời của vị bề trên. Dưới cái nóng chói chang của buổi sáng mùa hè ở Lima, chàng thanh niên đứng trước mặt ngài đang cứ nài nỉ được bán mình làm nô lệ để giúp cộng đoàn. Thật : “Không có tình yêu nào lớn hơn tình yêu của người hiến dâng mạng sống cho người mình yêu” (Ga 15, 3). Lời Đức Giêsu nói như đang văng vẳng bên tai cha. Một viên ngọc quí đã được trao cho ngài, ngài phải ấp ủ và gìn giữ nó. Tất cả những lo lắng sẽ trở nên nhẹ nhàng khi chúng ta gặp được một tấm gương phản chiếu lòng quảng đại bao la của Chúa. Nghĩ thế, cha bề trên ngắt lời Martinô : “Thôi, con đừng nhiều lời vô ích. Hãy giúp cha chuyển hai bức tranh này ra chợ bán để còn về nhà cho sớm”.
Trở về lại tu viện, cha bề trên gọi cậu đến và bảo : “Martinô, cha đã cầu nguyện cho con rất nhiều, và giờ đây Thiên Chúa đã nhậm lời cha xin. Cha muốn con trở thành một thày trợ sĩ trong Dòng Đa Minh”.
Do lòng khiêm tốn, chẳng bao giờ Martinô dám mơ đến việc trở thành tu sĩ, vì cậu chỉ thích làm người đầy tớ hèn mọn thôi. Cậu khước từ không nhận, nhưng lần này cha bề trên không nghe cậu. Ngài đã quyết định, và trong quyết định này, Martinô thấy rõ ràng đó là ý Chúa nên vui vẻ tuân theo.
Tấm lòng vàng dâng cho Chúa
Công việc của thày Martinô vẫn tiếp tục như từ trước tới giờ, nghĩa là mỗi ngày, vẫn quét nhà, nhổ cỏ, săn sóc bệnh nhân, cho kẻ đói ăn, giúp đỡ người nghèo khổ và săn sóc cho thú vật như chó, mèo, chim hay chuột v..v.. Nhưng giờ đây đôi bàn tay thực thi việc bác ái này đã được thánh hiến qua các lời khấn : khó nghèo, khiết tịnh và vâng lời.
Anh em trong Dòng bảo với thày rằng : tuyên khấn ba lời khuyên Phúc Âm là như được rửa tội lại lần thứ hai. Và trong ngày thày được tuyên khấn suốt đời làm một trợ sĩ Dòng Đa Minh, thày đứng trước mặt Chúa với một tâm hồn tinh sạch như để nước thanh tẩy rửa sạch mọi vết nhơ, và Martinô đã vui sướng về điều tuyệt vời này trong tâm hồn đơn sơ như trẻ nhỏ.