Linh mục đồng tế có nên chụp hình hay không?
Từ khoảng mươi năm trở lại đây, máy ảnh kĩ thuật số trở nên rất phổ biến và ở trong tầm tay của khá nhiều người. Việc lưu giữ hình ảnh của những khoảnh khắc đặc biệt trong cuộc đời vì vậy cũng thành ra dễ dàng hơn rất nhiều. Đây dĩ nhiên là một điều tốt. Tuy nhiên, cũng như mọi thứ của cuộc sống muôn mặt, việc chụp ảnh cũng có những hệ lụy mà những người sử dụng cần phải lưu ý. Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin đề cập đến một vài điểm liên quan tới chuyện các linh mục đồng tế chụp ảnh trong thánh lễ.
Vài điều mắt thấy tai nghe
Có lần, khi tới hiệp dâng thánh lễ đồng tế tại một nữ đan viện Biển Đức, chúng tôi được Bà Bề Trên nhắc trước: Hiện có cha Benoît là một nghệ sĩ nhiếp ảnh đang nghỉ tại nhà dòng chúng con, vậy trong thánh lễ, xin các cha chớ ngạc nhiên khi thấy ngài đi đi lại lại chụp hình. Mặc dù đã được nhắc trước như thế, nhưng khi trở lại phòng thánh, vị linh mục chủ tế đã nói ngay một cách không hài lòng: Trop c’est trop! (xin tạm dịch: Thái quá vẫn là thái quá). Tôi cũng rất đồng ý với vị linh mục chủ tế, vì trong thánh lễ, cha Benoît mặc alba và đeo dây stola, đi đi lại lại chụp hình trong cung thánh như chỗ không người! Dường như ngài nhập vai nghệ sĩ nhiếp ảnh “đạt” tới mức ngài quên hẳn mình là một linh mục đồng tế.
Một dịp khác, khi hiệp dâng thánh cùng khá nhiều linh mục tại một cuộc họp mặt, tôi nghe một vị đức cao vọng trọng nhắc nhở các linh mục đồng tế rằng: Thưa các cha, việc chúng ta cử hành thánh lễ nhân danh Chúa Kitô là việc rất cao trọng, tôi tha thiết xin các cha đừng bỏ việc cao trọng đó để tranh công việc của các phóng viên! Một lần kia, tôi nghe một linh mục nhắc một linh mục khác: Hoặc cha là linh mục đồng tế, hoặc cha là phóng viên, cha chỉ nên chọn một thứ, cha đừng diễn một lúc cả hai vai!
Ai đã từng tham dự các cuộc cử hành tại Roma, nếu lưu ý, hẳn đều thấy rằng trước thánh lễ bao giờ cũng có lời nhắc các linh mục đồng tế không nên quay phim, chụp hình. Một lần, khi tham dự thánh lễ truyền chức linh mục do Đức Bênêđíctô XVI cử hành, chúng tôi thấy Đức ông trưởng nghi đã rời bàn thờ, đi xuống phía hàng ghế dành cho các linh mục đồng tế, để nhắc nhở một vị linh mục không chụp hình khi đồng tế.
Lỗi vị trí
Những điều chúng tôi vừa nêu ra ở phần trên cho thấy phần nào vấn đề cần đặt ra ở đây.
Trong cuốn Miền thơ ấu, ở chương 10, nhà văn Vũ Thư Hiên có lí giải tại sao ở tuổi ấu thơ ông thích đi dự lễ: “Tôi mê tính chất sân khấu của đạo Thiên Chúa đến mức lập tức biến nó thành trò chơi.” Câu nhận xét này dễ bị người hiểu giáo lí cho là một nhận xét hời hợt, vì chỉ nhận ra được sức hấp dẫn bề ngoài của các cuộc cử hành phụng vụ. Tiếc thay, cung cách cử hành, đặc biệt việc các linh mục chụp hình khi đồng tế, dường như lại phản ảnh cách hiểu nông cạn này.
Xét dưới khía cạnh sân khấu, vị linh mục đồng tế ở trong tình trạng “chân không tới đất, cật không tới giời”, không thuần túy là diễn viên mà cũng chẳng hoàn toàn là khán giả. Tình trạng nửa vời này có lẽ khiến các ngài cảm thấy rỗi rãi, nên việc các ngài tham gia vào việc chụp hình có lẽ là việc trám chỗ trống: không làm diễn viên chính thì đành làm phóng viên vậy.
Tuy nhiên, xét ở góc cạnh khác, chuyện này có thể phản ảnh một vấn đề trầm trọng hơn, vì nó cho thấy rằng vị linh mục đồng tế dường như thiếu hiểu biết và thiếu ý thức về việc mình làm, do vậy rơi vào một kiểu khủng hoảng căn tính, crise d’identité. Hiến chế Giáo Hội, số 11, khẳng định rằng thánh lễ là nguồn mạch và đỉnh cao của toàn bộ đời sống Kitô giáo. Trong cuộc cử hành thánh lễ, linh mục chủ tế cũng như đồng tế cử hành nhân danh Chúa Kitô, là hiện thân của Chúa Kitô, in persona Christi. Việc các linh mục đồng tế quay phim chụp hình không chỉ sân khấu hóa thánh lễ, mà còn cho thấy dường như các vị thiếu hiểu biết về vị trí của mình, thiếu ý thức về tính cách thánh thiêng của buổi cử hành Thánh Thể. Các vị đã tầm thường hóa một việc mà Hội Thánh xem là nguồn mạch và đỉnh cao trong đời sống của mình.
Đôi điều cân nhắc
Chúng tôi nghĩ rằng nhiều vị linh mục sẽ phản bác lại ý kiến của chúng tôi với vô vàn lí do: có những thời khắc quí giá trong cuộc đời trôi qua và không bao giờ trở lại, việc ghi lại hình ảnh của các thời khắc đó là cần thiết; linh mục ngày nay cần thích ứng với thời cuộc, với các phương tiện hiện đại và không nên suốt ngày cứ chăm chú cầu nguyện, xỏ tay lỗ mũi; không cần thiết phải nâng cao quan điểm, trầm trọng hóa vấn đề v.v…
Chúng tôi cho rằng các vị linh mục nên nhường việc ghi lại hình ảnh của những thời điểm đáng nhớ cho những người khác. Dù các vị có là những phóng viên báo chí thực thụ đi nữa, các vị cũng không nên tranh giành công việc chụp hình của người khác, khi các vị đã có phận vụ rõ ràng ở nơi trung tâm của cuộc cử hành phụng vụ. Việc thích ứng với thời cuộc không có nghĩa là các vị linh mục có thể sử dụng các phương tiện hiện đại mọi nơi mọi lúc, có những ranh giới trong cuộc sống đôi khi không nên, thậm chí không được phép bước qua.
Ngoài ra, khi ở vào khu vực trung tâm của cuộc cử hành phụng vụ, việc chụp hình của các linh mục đồng tế vừa gây chia trí cho cộng đoàn tham dự, vừa làm mất đi phần nào sự trang trọng cũng như vẻ đẹp của phụng vụ. Chúng tôi cho rằng mất mát lớn nhất của việc này là thay vì hiệp thông và tham dự trọn vẹn vào mầu nhiệm thánh, các vị “phóng viên đồng tế” lại gây khó chịu và góp phần làm mất đi sự thánh thiêng của cuộc cử hành.
Ở đây, chúng tôi không dám đưa ra một câu trả lời dứt khoát cho câu hỏi đặt ra ở tiêu đề bài viết. Tuy nhiên, xét tới những thiệt hại có thể thấy được của các phóng viên đồng tế, chúng tôi mạnh dạn cho rằng các vị linh mục đồng tế không nên quay phim chụp hình. Đó có lẽ là một ranh giới mà các vị không nên bước qua.
KIM ÂN
(Vietcatholic)