Lectio Divina Và Đời Sống Gia Đình
Vũ Văn An
Tập san America số ngày 9 tháng Ba năm nay có một bài của cặp vợ chồng Patrick J. McDonald and Claudette McDonald (1) viết về tác động của phương thức cầu nguyện bằng thánh kinh mà ta quen gọi là lectio divina đối với cuộc sống gia đình.
Cặp vợ chồng này cho hay họ rất may mắn có được một cuộc sống phu phụ tốt đẹp, đem lại cho họ nhiều phúc lộc. Và dù đã trải qua 34 năm chung sống, cuộc sống phu phụ ấy vẫn tiếp tục chín mùi, tăng trưởng. Nghiệm ra, họ thấy tuy cuộc sống phu phụ ấy có phong thái, tập chú và tầm nhìn hiện đại, nhưng các chiều kích sâu sắc hơn của nó lại được thúc đẩy bởi một thực hành rất xưa, đó là phương thức cầu nguyện bằng thánh kinh lectio divina.
Cặp vợ chồng này cũng là những nhà chuyên nghiệp trị liệu hôn nhân, chuyên giúp đỡ các cặp vợ chồng khác tìm kiếm một cuộc sống hôn nhân lành mạnh hơn. Nên họ không ngần ngại hướng dẫn các cặp vợ chồng này để họ hiểu biết các phúc lộc của phương pháp cầu nguyện hết sức đặc biệt này, được họ coi như một nền linh đạo chắc chắn không những đem lại một tình yêu tươi mới đối với Thiên Chúa mà còn thâm hậu hóa được cuộc sống thân mật của vợ chồng. Đôi khi họ có cảm giác như đang lạc điệu thời gian khi dính cứng vào lối cầu nguyện xưa cũ này. Tuy nhiên, sự chú tâm của Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới gần đây về Lời Chúa khiến họ mạnh dạn hơn trong việc cổ vũ áp dụng phương thức cầu nguyện này vào cuộc sống phu phụ.
Lectio divina là cách gặp gỡ Chúa qua việc đọc Thánh Kinh cách to tiếng, cung kính và có suy nghĩ. Một cách đặc trưng, các đoạn Thánh Kinh này thường ngắn thôi; người đọc dừng lại sau khi đã đọc xong đoạn ấy, để người nghe thấm nhập từ từ tinh thần và nội dung Lời Chúa. Bài đọc này có thể được lặp đi lặp lại nhiều lần theo ý nguyện của người nghe, sau đó, các tham dự viên được mời gọi chia sẻ các phản ứng của mình. Có khi từ đó phát sinh ra lời cầu nguyện, có khi không.
Như thế, Lectio diễn tiến như cách suy niệm Lời Chúa và những gì Lời ấy cung hiến cho người nghe. Mọi trao đổi sẽ lên xuống theo sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, trong khi người nghe nhận được những thông tuệ đầy ngạc nhiên cũng như những trực giác mạnh mẽ về địa vị của Chúa trong việc khai triển cuộc sống bản thân của họ.
Khía cạnh nhân bản của hôn nhân
Vốn là sản phẩm của nhu cầu nhân bản muốn được thuộc về, nên mọi cuộc hôn nhân đều chịu ảnh hưởng nặng nề bởi rất nhiều động lực nhân bản, cụ thể là hỉ, nộ, ai, cụ, ái, ố dục, cái thất tình nhân bản chi phối cuộc sống của đôi vợ chồng. Bởi thế, cuộc sống phu phụ đầy rẫy những cơ hội cho mọi dằng kéo rối rắm về xúc cảm cũng như hiểu lầm sâu xa. Cuộc sống nhàm chán hàng ngày, những căng thẳng liên tục mà hai vợ chồng luôn luôn gặp phải, những cố gắng thăng trầm trong việc tìm ra ý nghĩa cho tình nghĩa vợ chồng, tất cả những điều ấy buộc họ phải luôn canh tân, đổi mới.
Nhiều cặp vợ chồng đến thổ lộ với ông bà McDonald rằng họ cảm thấy họ bị khía cạnh nhân bản của hôn nhân trói tay, nên họ muốn đi tìm một cách thế nào đó để vượt lên trên các lầm lỗi và giới hạn của bản thân mình. Phương thức Lectio chính là phương thế giúp họ tìm ra cơ sở sâu xa hơn cho tình yêu, một cơ sở chắc chắn sẽ thăng tiến và hỗ trợ các cố gắng của họ trong việc phát triển cuộc sống thân mật vợ chồng đúng nghĩa của họ. Lời Chúa thúc đẩy họ phá vỡ các trói buộc chật hẹp trong tác phong phu phụ và mở ra một tầm nhìn mới mẻ đối với tương lai của cuộc sống thân mật ấy.
Lectio divina giúp họ ý thức rằng hôn nhân là một thực tại lớn hơn chính hai người phối ngẫu. Thiên Chúa trở thành nền tảng sâu xa của mọi hành động qua lại giữa họ với nhau. Nhờ đọc, lắng nghe, đối thoại và cầu nguyện, sự hiện diện của Thiên Chúa trở nên mỗi lúc mỗi hiện thực hơn. Cũng thế, hai vợ chồng cũng sẽ trở nên chân thực với nhau hơn vì Thiên Chúa mời gọi họ phải đặt mình trên cơ sở các sự thật thánh. Lòng kính trọng nhau cũng sâu sắc thêm, và với thời gian, một tình thân mật tươi mới cũng sẽ bắt đầu lộ diện. Một nền linh đạo chung cũng sẽ được khai triển. Vợ chồng sẽ tìm lại được một cảm thức mới về toàn diện tính của người kia và sẽ bớt không còn chú mục tới những vấn đề liên bản ngã vốn khiến họ mè nheo nhau. Việc thực hành lectio divina lại không đòi nhiều qui luật khó khăn. Ở đây, ông bà McDonald trình bày những điều ông bà cho là hữu dụng đối với ông bà và đề nghị ra một số bước đơn giản cho những ai muốn thực hành phương pháp cầu nguyện này.
Bốn bước
Tìm một chỗ thinh lặng. Vì chỗ thinh lặng là điều chủ yếu đối với bất cứ hình thức suy niệm nghiêm chỉnh nào, nên các cặp vợ chồng nên khởi sự bằng cách tạo ra một chỗ như thế cho riêng mình. Hãy tránh xa nơi có điện thoại. Tìm một lúc các con đang nghỉ ngơi hoặc thinh lặng. Tắt máy truyền hình hay máy truyền thanh đi. Sáng sớm là lúc thuận tiện nhất, trước khi các nhu cầu của cuộc sống hàng ngày khiến mình tất bật. Thường nên thu mình vào một góc trên lầu hay tại phòng gia đình, nơi có ánh sáng ban mai nhắc ta nhớ đây là lúc bắt đầu một ngày mới để ta tự ý thức mình là ai và Chúa đứng ở đâu trong cuộc sống mình.
Thở đều trước mặt Chúa. Một khung cảnh tương xứng về vật lý cần cho việc tạo thanh thản bên trong thế nào, thì ít phút thở chậm cũng tạo ra sự thanh thản ấy như vậy. Tâm trí ta bắt đầu tinh trong khi cơ thể lắng đọng từ từ và hơi thở lúc đó sẽ đưa ta trở vào với cõi thánh thiêng trong nội tâm. Bạn có thể hình dung mình thở đều trước mặt Chúa khi đang tiếp tục lắng đọng và dọn mình để Chúa đến viếng thăm. Khi đã cảm thấy cái bồn chồn lăng xăng của cuộc sống hàng ngày êm hẳn, mỗi người chúng ta sẽ kính mời Thần Trí Thiên Chúa đến ở với chúng ta trong 20 phút sắp tới. Và đấy là lúc để ta lắng nghe Lời Chúa.
Tập chú vào một đoạn Thánh Kinh ngắn. Vợ chồng hãy chọn một đoạn Sách Thánh ngắn và lần lượt đọc cho nhau nghe, một cách chậm rãi và tôn kính. Bước kế tiếp là mở lòng mình đón nhận sức mạnh của Lời Chúa. Ta lắng nghe trong khi Chúa dạy dỗ. Lời Chúa làm thông sáng đầu óc ta và mở rộng tâm hồn ta. Các cảm nghiệm của ta có thể diễn biến từ say sưa qua tỉnh táo, đôi lúc có thể buồn tẻ và ngay cả nhàm chán nữa. Tuy thế, Thần Trí Thiên Chúa không khi nào lại không đánh động ta cách này hay cách khác.
Có thể lấy một đoạn trong phúc âm Gioan làm điển hình. Vợ hoặc chồng có hể đọc to: “Nếu các con yêu Ta, thì các con sẽ giữ lời Ta và Cha Ta sẽ yêu các con và Chúng Ta sẽ đến với các con và cư ngụ trong các con” (Ga 14:23). Khi ta để lòng mình lắng xuống và lắng nghe lời Chúa hứa đến cư ngụ trong ta, sự thinh lặng sẽ làm các ý nghĩ và xúc cảm của ta sống dậy. Các hoài niệm của ta cũng sẽ trở nên sống động, cả hai vợ chồng cùng được nuôi dưỡng bằng những hoài niệm về lòng trung thành bền bỉ của Chúa đối với cuộc đồng hành dài lâu của mình.
Vợ chồng cũng sẽ hiểu ra rằng việc Thiên Chúa cư ngụ trong ta được cảm nghiệm nhiều cách khác nhau, vượt quá cả dự ứng của mình: trong những lúc khó khăn, khi mình không hiểu nhau, hay khi đang đi tìm một cơ sở sâu sắc hơn sau một biến cố đau lòng.
Đôi khi thay đổi nhau để cùng đọc đoạn văn đó. Các dị biệt trong giọng nói và ngắt quãng đôi khi làm sống dậy một ý thức nào đó trong mỗi người chúng ta; rồi ta lại để lòng mình lắng đọng một lần nữa. Ta có thể không hiểu hết các hệ lụy của việc đọc này, nhưng ta biết chắc ta đang được biến đổi cách nào đó trong thẩm sâu linh hồn, ở một bình diện nơi Thần Trí Thiên Chúa đang làm việc. Mà nếu một trong chúng ta đã thay đổi cách này hay cách khác, dù rất nhỏ nhoi, thì cuộc hôn nhân của chúng ta cũng sẽ thay đổi theo. Ta hiểu ra rằng việc Thiên Chúa làm cho ta bao giờ cũng tế vi và êm đềm, và do đó cách ta đối xử với nhau cũng sẽ phản ánh cùng một sự tế vi và êm đềm ấy.
Không sợ chia sẻ. Chia sẻ các tâm tư tình cảm chân thực có thể tạo ra lo âu bất ổn. Nói về các cảm nghiệm ở tầng sâu bao giờ cũng khiến vợ chồng trở nên dễ bị thương tổn hơn, và ai cũng thấy ngại ngùng về điều ấy. Tuy nhiên, trong những giây phút cứu độ này, vợ chồng phải cố gắng làm sao để chia sẻ với nhau một cách càng trung thực bao nhiêu càng tốt. Chúa luôn hiện diện ở đấy để nâng đỡ và hướng dẫn họ. Cầu nguyện từ trong tim có lẽ là điều dễ cho thấy điểm yếu hơn cả cho nên ngần ngại không muốn chia sẻ bình diện ấy là điều dễ hiểu. Cặp vợ chồng mà ông bà McDonald từng giúp đỡ đã cho ông bà hay: sự trung thực trong bình diện này quả đã khơi dậy cả một diễn trình học hỏi và trưởng thành liên tục. Họ nhanh chóng khám phá ra điều được ông bà McDonald mô tả là hình thức tối hậu của tình thân mật phu phụ: hồn với hồn.
Cuối cùng, lectio divina đem lại cho ta chính điều thuật ngữ này bao hàm: một cảm nghiệm học hỏi sâu xa, một bài học. Với thời gian, vợ chồng sẽ học được cách thở, cách sống và cách cư xử qua lại với nhau với ý thức rằng: Thiên Chúa thực sự là cơ sở dấu kín cho tình yêu của họ. Phong thái cư xử với nhau và cách thế họ chăm sóc lẫn nhau sẽ phản ánh mọi yếu tố của một tình yêu vô điều kiện: tha thứ, cơi mở, ân cần, nhậy cảm, kiên trì và mềm dẻo. Sau buổi cầu nguyện buổi sáng, vợ chồng sẽ trở nên cởi mở để tiếp cận nhau một cách khác hẳn: kính trọng và tốt với nhau hơn nhiều. Họ có quyết tâm sẽ sống với nhau cách kiên nhẫn hơn, vì biết rõ Thiên Chúa luôn kiên nhẫn với họ. Suốt những giây phút còn lại trong ngày, qua nhiều cư xử muôn hình muôn dạng với nhau, vợ chồng luôn được nhắc nhớ tới tính thánh thiêng của hôn nhân. Sự nhắc nhớ ấy hiển nhiên là công việc của Thần Trí Thiên Chúa đang cư ngụ trong ta. Lòng tôn kính sẽ bắt đầu thắng lướt sự chỉ trích; sự an bình sẽ bắt đầu thắng thế bồn chồn bất an. Kiên nhẫn sẽ mỗi ngày một nhất quán hơn.
Nhiều cặp vợ chồng từng được ông bà McDonald chỉ dẫn cho hay lectio divina giúp họ khám phá ra căn bản mới cho tình thân mật của họ. Họ không còn thấy mình hoàn toàn chỉ biết dựa vào tài nguyên của mình nữa; trái lại, nay họ đã biết làm việc với Chúa để cổ vũ một óc sáng tạo mới cho cuộc sống chung của họ. Đôi khi, thực hành lectio này quá đơn giản đối với họ. Tuy nhiên, khi ta chịu để Thiên Chúa làm cơ sở dấu kín cho tình yêu của ta, thì cuộc hôn nhân của ta nhất định sẽ trở nên tỉnh táo đối với mọi thách đố và thành tựu của mối tình kia.
______________
(1) Patrick J. McDonald và Claudette McDonald là hai nhà trị liệu hôn nhân và gia đình, tại Des Moines, Iowa, và là hai tác giả cuốn “Marital Spirituality: The Search for the Hidden Ground of Love (Paulist Press) (Linh Đạo Hôn Nhân: Đi Tìm Cơ Sở Dấu Kín Của Tình Yêu).