06. Thánh Đaminh,
Con người
của Lời
Thánh Đa Minh là người có khao khát mănh liệt là cứu các linh hồn, và thánh nhân là một vị tông đồ vô song. Người rất nhiệt thành hăng hái với việc giảng thuyết đồng thời lại khuyến khích và bó buộc các anh em phải rao giảng Lời Chúa ngày cũng như đêm, tại nhà thờ và các tư gia ; trên cánh đồng cũng như các nẻo đường ; nói tắt là mọi nơi, mọi lúc, chỉ nói về Thiên Chúa mà thôi. Người theo đuổi những người theo bè rối, chống lại họ bằng lời giảng, bằng các cuộc tranh luận công khai và mọi h́nh thức có thể (VIE tr. 82, chứng từ của cha Guillaune Peyre, đan viện trưởng đan viện thánh Phaolô tại Narbonne).
Trong bối cảnh của ḿnh, Giáo Hội đă tổ chức thành các Ḍng – Ordres, tức là những nhóm có một trách vụ riêng (un office). Thánh Đa Minh, với trực giác nhạy cảm đă muốn thiết lập cho Giáo Hội một Ḍng tu có trách vụ là giảng thuyết Tin Mừng. Đa Minh đă học được từ vị giám mục của ḿnh – Don Diego d’Osma – là muốn trở thành một nhà giảng thuyết Tin Mừng đích thực, phải sống nghèo khó. Thánh Đa Minh đă chấp nhận đ̣i hỏi này và đem lại một h́nh thức bền vững và độc đáo.
Như thánh Phanxicô Átxidi đă muốn sống nghèo theo gương Đức Ki-tô nghèo khó, Đa Minh đă muốn, qua việc giảng thuyết, theo gương Đức Ki-tô, Người giảng thuyết Tin Mừng. Lời đă tràn ngập cuộc sống ban ngày của Đa Minh. Người được Lời cư ngụ nơi ḿnh v́ Người đă được ngự trị bởi Đức Ki-tô, Lời của Thiên Chúa làm người. Thánh nhân dùng thời gian ban đêm để đàm đạo với Lời này về người khác, và ban ngày để đàm đạo với người khác về Lời này. Một người môn đệ cũng là niềm vinh quang của Ḍng là thánh Thoma Aquino, đă tóm tắt cách tuyệt vời trách vụ của các anh em giảng thuyết qua châm ngôn : Chiêm niệm và truyền lại điều đă chiêm niệm cho người khác – Contemplata aliis tradere.
Với những người đương thời, Thánh Đa Minh là một nhà giảng thuyết ngoại hạng. Mọi người đều làm chứng như thế.
Trong mọi lănh vực hoạt động, trên đường đi với anh em, tại nhà với khách viếng thăm hay với người nhà, với những nhân vật vị vọng, các lănh chúa hay chức việc, không khi nào thánh nhân thiếu những lời xây dựng ; thánh nhân có nhiều câu chuyện điển h́nh có thể đưa tâm hồn thính giả đến ḷng yêu mến Chúa Ki-tô và khinh chê thế tục. Trong mọi sự, thánh nhân luôn tỏ ra ḿnh là một con người Tin Mừng, trong cả lời nói lẫn hành động (LIB s. 104).
Ai muốn theo học tại trường của Người th́ chắc chắn rằng phải cảm thấy sự lôi cuốn của Lời Thiên Chúa, như Thánh Đa Minh đă thông truyền cho các anh chị em của Người. Và chắc chắn ai cũng biết những mẩu chuyện được lưu truyền trong gia đ́nh, từ thế hệ này sang thế hệ kia, đó là những bông hoa nhỏ- fioretti- về Thánh Đa Minh.
Cuộc gặp gỡ với người chủ quán theo lạc giáo tại Toulouse là h́nh ảnh về nhiệt tâm tông đồ của Thánh Đa Minh. Câu chuyện này xảy ra trước khi Đa Minh có ư tưởng lập Ḍng.
Khi khám phá thấy cư dân miền đó (Languedoc) đă theo lạc giáo từ lâu, thánh nhân tràn đầy thương cảm với bao linh hồn đáng thương bị lầm lạc. Ngay đêm đầu đến trọ tại thành phố (Toulouse) vị phó Bề Trên (Đa Minh) đă mạnh mẽ, quyết liệt tấn công người chủ quán, dùng nhiều lư lẽ vững mạnh để thuyết phục ông. Người chủ quán đă bị khuất phục trước lẽ khôn ngoan và tinh thần của vị khách : nhờ sự can thiệp của Thần Khí Thiên Chúa, Đa Minh đă đưa người trở về với đức tin (LIB s. 15).
Tuy nhiên, Thánh Đa Minh hoàn toàn trái hẳn với người chỉ nói ngoài miệng. Người không lư luận để thoả măn ḿnh. Người nói ra tức là Người đă cảm nhận cách sâu xa nỗi khốn khổ của những người đă làm hỏng ơn cứu độ vĩnh cửu của ḿnh. Thánh nhân biết rằng chỉ có Lời Chúa, lời trung thực của Thiên Chúa mới có thể cứu thoát họ. V́ vậy cần phải rao giảng Lời này để Lời có thể hoạt động.
Ngay lập tức, Đa Minh đă t́m ra được phương thế thi hành : lư luận để thuyết phục. Điều đặc biệt nơi Đa Minh là ḷng can đảm. Người đến gặp những ai muốn được Đức Ki-tô cứu thoát. Ở đây có hai đ̣i hỏi : trước tiên là đi đến với những người phải được nghe Lời, và thứ nữa là xác tín rằng loan báo Lời để chính Lời có thể làm một điều ǵ đó.
Điều này được đặc trưng hoá trong một thể loại rất riêng biệt: tranh luận hai bên.
Người ta tổ chức nhiều cuộc tranh căi, có trọng tài là các đại biểu ở Pamiers, Lavaur, Montréal và Fanjeaux. Tại đây, người ta tụ họp lại để tham dự các cuộc tranh luận về đức tin (LIB s. 23).
Thánh Đa Minh gia tăng các cuộc gặp gỡ này, và Người đă để lại nhiều dấu ấn. Tiếc rằng các chi tiết về các cuộc tranh luận này không được lưu truyền cho chúng ta. Chỉ biết rằng Thánh Đa Minh đă thuyết phục những người tham dự nhờ lư luận sắc bén cũng như thái độ xác tín của Người. Người nói một cách mạnh mẽ như là Người được Lời cư ngụ. Người đă đạt đến nghệ thuật này là để Lời nói nơi ḿnh, nhờ những đêm dài ch́m trong chiêm niệm.
Trong tất cả các cuộc tranh luận này, có một lần đặc biệt nổi tiếng, đó là cuộc tranh luận diễn ra tại Fanjeaux năm 1207. Mỗi bên, với những lập luận rất phong phú, những lư lẽ đưa ra rất vững chắc, nên cần có một ban trọng tài đánh giá bản viết của mỗi bên. Sẽ được coi là chiến thắng cho phần nào được các trọng tài đánh giá là có lư lẽ vững vàng hơn (LIB s. 24).
Tuy nhiên, sau khi đă thảo luận rất lâu, các trọng tài không thể đồng ư với nhau. Họ chọn một cách thử :
Khi ấy họ quyết định ném cả hai bản viết vào lửa, phần nào không bị cháy th́ rơ ràng phần ấy chứa đựng chân lư đức tin – Vậy người ta đốt một đống lửa lớn, và lần lượt ném các tập sách vào. Tập sách của những người theo lạc giáo bị cháy ngay tức th́. C̣n tập sách kia, do Đa Minh là người của Thiên Chúa biên soạn, chẳng những không bị cháy, lại c̣n nhảy ra khỏi đống lửa trước sự chứng kiến của mọi người. Người ta ném lại lần thứ hai, rồi lần thứ ba, và tập sách vẫn cứ nhảy ra như vậy. Điều này chứng tỏ rằng đó là chân lư đức tin và sự thánh thiện của người đă biên soạn (LIB s. 25).
Những cách thế ấy, người ngày nay không dám sử dụng. Tuy nhiên, tại sao Thiên Chúa lại không can thiệp, để chân lư được bày tỏ. Họ có dám yêu cầu nữa không ! Đàng khác không chắc rằng những người chống đối sẽ trở lại.
Một câu chuyện khác xảy ra khi Đa Minh cùng với anh Bertrand đi từ Paris về Toulouse. Theo thói quen, các vị đi ṿng qua Rocamadour để cầu nguyện tại nhà thờ dâng kính Đức Mẹ. Tại đây, các khách hành hương người Đức, nghe thấy các vị cầu nguyện và hát, nên cùng tham dự. Sau đó họ mời các vị cùng chia sẻ bữa ăn. Cứ thế trong 4 ngày.
Một hôm, Thánh Đa Minh vừa thở dài vừa nói với người bạn đồng hành : Này anh Bertrand, tôi thật sự bối rối ; chúng ta dùng của ăn vật chất của các khách hành hương này, mà chẳng gieo cho họ những ích lợi về tinh thần. Vậy, nếu anh đồng ư, chúng ta cùng qú gối cầu nguyện, xin Chúa cho chúng ta hiểu và nói được ngôn ngữ của họ, để chúng ta có thể loan báo Chúa Giê-su cho họ. Sau đấy, các vị có thể nói được tiếng Đức, và các khách hành hương rất ngạc nhiên. Các vị c̣n đi chung với họ bốn ngày nữa và nói về Chúa Giê-su cho họ (EVA tr. 98).
C̣n rất nhiều bông hoa nhỏ như thế. Có một danh từ có thể nói lên nét đặc trưng trong việc giảng thuyết của Thánh Đa Minh, một danh từ sau này trở thành châm ngôn của Ḍng – Chân Lư. Trên hết Thánh Đa Minh muốn làm cho chân lư Tin Mừng thắng vượt sự lầm lạc của lạc giáo. Người dâng hiến cả cuộc đời để phục vụ chân lư, v́ đó không phải là thứ chân lư như bao chân lư, một thứ chân lư không đáng tin, nhưng là con đường duy nhất dẫn tới sự sống vĩnh cửu. Thế giới không thể thiếu ánh sáng này.
Nhưng chân lư không chỉ ở trong nội dung, nhưng c̣n trong cách thế. Thánh Đa Minh nói điều chân thật. Thánh nhân thuyết phục được người khác v́ giữa lời nói của Người và các xác tín sâu xa không có khoảng cách nào cả. Chân lư làm cho cuộc sống của Người được thống nhất. Người không chỉ không biết nói dối, cũng không nói ngược với chân lư, nhưng Người c̣n nói dồi dào ư tứ của một tâm hồn trẻ thơ, không hề biết đến sự giả dối của ngôn ngữ.
Sau cùng, Thánh Đa Minh thật sự là người nối kết được cả lời nói lẫn đời sống. Một châm ngôn khác Người để lại cho Ḍng, đó là yêu cầu các anh em giảng thuyết cả bằng lời nói lẫn gương sáng – Verbo et exemplo. Lúc ấy, người tôi tớ của Thiên Chúa, ư thức rằng chỉ có thể đến với những tâm hồn tội lỗi bằng gương sáng hơn là lời nói, nên đă nghĩ đến dùng việc làm để đối lại việc làm (EVA tr. 79).
Trong ngày thứ sáu này, chúng ta cùng chiêm ngắm chân dung Thánh Đa Minh do chân phước Giordano Saxonia kể lại : trong mọi nơi, Cha Thánh luôn tỏ ra là một con người Tin Mừng, trong lời nói lẫn hành động (LIB s. 104). Một con người của lời đă đem ra thực hành lời ḿnh đang phục vụ.