 |
|
|
Một trong những nhu cầu căn bản nhất của con người là yêu và được yêu. Thiếu t́nh yêu, người ta không thể lớn lên được, không thể quân b́nh và không thể sống tṛn đầy. T́nh yêu là điều cần thiết, tự nhiên như khí trời; biết bao nhiêu thi nhân đă định nghĩa về t́nh yêu, bao nhiêu giấy mực đă tốn kém để nghiên cứu, nhưng chúng ta vẫn chưa có được một định nghĩa nào trọn vẹn cả. T́nh yêu xưa như trái đất, nhưng vẫn mới tinh khôi làm rung động vạn vạn trái tim con người. Bạn có thể không định nghĩa được t́nh yêu, nhưng cảm được t́nh yêu là điều rất thật. Tuy nhiên, có những biểu hiện người ta cứ tưởng đó là t́nh yêu, nhưng kỳ thực lại không phải; có khi cứ ngỡ ḿnh đang yêu, nhưng thực ra lại đang làm khổ người khác... T́nh yêu có muôn mặt, rất nhiều khi ta lầm tưởng và chẳng hiểu t́nh yêu là ǵ nữa. Và đây là vấn đề chúng ta cần đặt ra.
Có lẽ không có ǵ bí ẩn hơn t́nh yêu. T́nh yêu là một huyền nhiệm ! T́nh yêu là hồn của âm nhạc, của thi ca, của văn chương nghệ thuật ..., nói tóm lại, t́nh yêu là hồn của cuộc sống. V́ t́nh yêu, người ta có thể điên cuồng, lăn lộn với cuộc sống, hy sinh quên ḿnh, và có khi chấp nhận cả cái chết. T́nh yêu chỉ là một, nhưng có muôn ngàn h́nh thái và cách thế thể hiện khác nhau, chẳng khác nào mỗi loài hoa toả ra cho đời những sắc hương riêng biệt. Hương sắc mỗi loài hoa Có thứ t́nh yêu nồng nàn say đắm, lăng mạn đợi chờ; có thứ t́nh yêu thâm trầm sâu lắng, lo toan và trách nhiệm; có thứ t́nh yêu chia sớt cảm thông, đồng hành trong cuộc sống; có thứ t́nh yêu bao la lồng lộng, chẳng đắp xây chi cho cá nhân ḿnh; có thứ t́nh yêu dốc cạn hành tŕnh, từ bỏ, hy sinh, dâng ḿnh cho Thượng Đế ... Bạn muốn gọi tên t́nh yêu đó là ǵ cũng được : là t́nh yêu đôi lứa, là t́nh máu mủ gia đ́nh, là t́nh bạn thân t́nh, là t́nh yêu đất nước quê hương, là t́nh yêu của đời tận hiến. T́nh yêu nào cũng đẹp, cũng cao khiết, cũng phản ánh một t́nh yêu vĩ đại là mối t́nh Thiên Chúa dành cho con người. Chúng ta hăy phân tích sau những t́nh yêu hương sắc của cuộc đời, có lẽ chúng ta nên t́m về suối nguồn t́nh yêu trước đă. Suối nguồn t́nh yêu Thánh Gioan chỉ dẫn cho chúng ta thấy t́nh yêu bắt nguồn từ Thiên Chúa (1Ga 4,7), “T́nh yêu cốt ở điều này, là Thiên Chúa yêu thương chúng ta trước” (1Ga 4,10). T́nh yêu là trọng tâm ư nghĩa của lối sống Kitô giáo. Thiên Chúa yêu thương chúng ta nhưng không, vô điều kiện, nhưng chúng ta chẳng tự nhiên hay dễ dàng yêu thương Thiên Chúa, yêu thương anh chị em ḿnh. Đối với con người, yêu thương là một thách đố, là sự chọn lựa liên lỷ, quyết liệt. Cả đời sống người Kitô hữu là một chọn lựa yêu thương. Yêu thương là lời mời gọi tự do, nhưng cũng là luật sống căn bản của mỗi Kitô hữu. Luật yêu thương Một vị kinh sư lên tiếng hỏi Đức Giêsu : “Thưa Thầy, trong mọi điều răn, điều nào đứng đầu ?” Đức Giêsu trả lời : “Điều răn đứng đầu là ... ngươi phải yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, hết ḷng, hết linh hồn, hết trí khôn và hết sức lực ngươi. Điều răn thứ hai là : ngươi phải yêu người thân cận như chính ḿnh. Chẳng có điều răn nào khác hơn các các điều răn đó”. (Mc 12, 29 - 31). Câu trả lời của Đức Giêsu không ṿng vo, nhưng đi thẳng vào trọng tâm, t́nh yêu là lề luật duy nhất. Đức Giêsu chính là hiện thân của t́nh yêu này, Người đă yêu thương đến cùng và chết cho người ḿnh yêu. “Không có t́nh yêu nào cao quư cho bằng t́nh yêu của người hy sinh tính mạng v́ bạn hữu của ḿnh” (Ga 15,13). Kitô giáo là đạo của t́nh yêu. Trọng tâm sứ điệp Tin mừng cũng chẳng là ǵ khác hơn sứ điệp yêu thương. T́nh yêu thương luôn luôn mới mẻ : “Thầy ban cho anh em một điều răn mới là anh em hăy yêu thương nhau; anh em hăy yêu thương nhau như Thầy đă yêu thương anh em” (Ga 13,34). Khi biết yêu thương nhau thực sự là chúng ta chu toàn lề luật vậy (X. Rm 14,10). Thiên Chúa là t́nh yêu Trong thư thứ nhất, thánh Gioan đă định nghĩa cho chúng ta : “Thiên Chúa là t́nh yêu : ai ở lại trong t́nh yêu th́ ở lại trong Thiên Chúa, và Thiên Chúa ở lại trong người ấy ... Nếu ai nói : ‘Tôi yêu mến Thiên Chúa’ mà lại ghét anh em ḿnh, người ấy là kẻ nói dối; v́ ai không yêu thương người anh em mà họ trông thấy, th́ không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ không trông thấy” (4, 16 - 20). Tất cả truyền thống Kitô giáo đều sáng lên điều này là không thể tách rời t́nh yêu Thiên Chúa và t́nh yêu con người được. Yêu thương con người không phải là phương tiện để yêu mến Thiên Chúa nhưng đó là thành phần không thể thiếu của một t́nh yêu hoàn hảo. Tất cả là vô nghĩa nếu không có t́nh yêu Thánh Phaolô, trong thư thứ nhất gởi giáo đoàn Côrintô, đă nhấn mạnh giá trị tuyệt vời của t́nh yêu; t́nh yêu có giá trị tuyệt đối, đến nỗi nếu thiếu t́nh yêu, th́ tất cả đều trở nên vô nghĩa : “Giả như tôi có nói được các thứ tiếng của loài người và của Thiên Thần đi nữa, mà không có đức mến, th́ tôi cũng chẳng khác ǵ thanh la phèng phèng, chũm chọe xoang xoảng. Giả như tôi được ơn nói tiên tri, và được biết hết mọi điều bí nhiệm, mọi lẽ cao siêu, hay có được tất cả đức tin đến chuyển núi dời non, mà không có đức mến, th́ tôi cũng chẳng là ǵ. Giả như tôi có đem hết gia tài cơ nghiệp mà bố thí, hay nộp cả thân xác tôi để chịu thiêu đốt, mà không có đức mến, th́ cũng chẳng có ích ǵ cho tôi” (13, 1 - 3). C̣n thánh nữ Têrêsa th́ nói : “Nếu không có t́nh yêu, các thánh tử đạo sẽ không dám đổ máu ḿnh nữa, các nhà truyền giáo sẽ thôi rao giảng, sẽ chẳng c̣n thánh hiển tu, chẳng c̣n thánh tiến sĩ, và cũng chẳng c̣n thánh trinh nữ...”. Như vậy, nếu thiếu vắng t́nh yêu, th́ tất cả đều trở nên vô nghĩa. Và trong đời thường, có lẽ hơn một lần chúng ta cũng đă cảm nghiệm được điều này, nếu không có t́nh yêu, th́ làm sao bà mẹ có thể thức khuya dậy sớm, c̣ng lưng tần tảo để kiếm tiền nuôi con; làm sao người cha dám hy sinh hạnh phúc của ḿnh chỉ v́ tương lai của con cái; làm sao người ta có thể dấn thân phục vụ mà hy sinh lợi ích của bản thân ḿnh ... T́nh yêu kỳ diệu là thế đấy bạn ạ !
Bạn đă thấy được t́nh yêu là thế nào, bây giờ chúng ta thử đưa ra một định nghĩa cho t́nh yêu nhằm định hướng cho con người trong cuộc sống. Karl Kock định nghĩa : “Yêu thương chính là t́m kiếm và thăng tiến những điều thiện hảo nơi tha nhân trong những t́nh trạng riêng biệt của họ”. Có thể định nghĩa này hơi khô khan, không lăng mạn, nhưng khả dĩ cung cấp cho chúng ta những chỉ dẫn thiết thực trong cuộc sống. T́m kiếm và thăng tiếnTrước tiên, yêu thương có nghĩa là t́m kiếm và thăng tiến. T́nh yêu luôn năng động. T́m kiếm và thăng tiến không phải là điều ǵ thụ động, nhưng là những hành vi tích cực yêu thương. Người yêu thương đích thực là người ra khỏi chính ḿnh, nh́n thấy nhu cầu của anh em. Đó có thể là nhu cầu về vật chất, nhưng quan trọng hơn là nhu cầu của tâm hồn, là sự cảm thông, ḷng tôn trọng, sự tha thứ, sự lắng nghe ... Rất thường khi, chúng ta chỉ biết yêu ḿnh, chỉ t́m hạnh phúc cho riêng ḿnh; và tệ hại hơn, c̣n dùng người khác như một phương tiện thể thỏa măn tham vọng của chúng ta. Nói một cách lăng mạn : “yêu là chết ở trong ḷng một ít” là như vậy; và những ai muốn yêu cho đến tận cùng, th́ không phải chỉ là“chết một ít”, mà là chết tất cả, cho tất cả, hy sinh tất cả. Những điều thiện hảo nơi tha nhânKế đến, bản chất yêu thương là không hướng về ḿnh, không t́m lợi ích cho bản thân, nhưng là hướng về người khác, làm cho họ được thăng tiến, và mưu cầu hạnh phúc cho họ. Sile, một nhà văn người Đức, đă định nghĩa : “T́nh yêu là niềm say mê làm cho người khác được hạnh phúc”. Hạnh phúc, những điều thiện hảo nơi tha nhân, cũng như chính hạnh phúc, những điều thiện hảo mà chúng ta khao khát t́m kiếm cho bản thân ḿnh. Đức Giêsu đă dạy chúng ta rất rơ điều này : “Ngươi phải yêu thương người thân cận như chính ḿnh” (Mc 12, 31). Ai trong chúng chúng ta cũng muốn được yêu thương, muốn được kính trọng, muốn thấy người khác thán phục sự thành công của ḿnh ..., tại sao chúng ta lại không yêu thương người khác, không kính trọng họ, không chấp nhận, không tán dương sự thành công của họ ? Chúng ta thấy ḿnh bị xúc phạm, bị hạ giá, bị lép vế khi người khác thành công hơn chúng ta ư ? Có ai trong chúng ta thích người khác bàn tán, bới móc về những tật xấu của ḿnh không ? Thế th́ tại sao chúng ta lại thích đem lỗi lầm của anh em ḿnh ra bàn tán để làm tṛ tiêu khiển ? Bạn ơi, yêu thương thật dễ và cũng quá khó phải không bạn ? Có lẽ khi nào chúng ta hoàn toàn chấp nhận được tha nhân với trọn vẹn con người của họ, trong t́nh trạng riêng biệt của họ, khi ấy chúng ta mới biết thế nào là yêu thương đích thực. Những t́nh trạng riêng biệtYêu thương đích thực là yêu thương vô điều kiện. Thiên Chúa không chờ chúng ta phải thật tốt lành, thật thánh thiện, rồi Người mới yêu chúng ta ! Yêu thương là đón nhận người khác như chính con người của họ. Mỗi người đều được Chúa tạo dựng và có một phẩm giá cao quư, bất khả thay thế, và phải được mọi người tôn trọng, dù bản thân con người đó có như thế nào đi chăng nữa. Con người vốn “nhân vô thập toàn”, nhưng “nhân chi sơ tính bản thiện”, không ai tự bản chất là xấu xa cả. Đón nhận và tin tưởng con người là khởi đầu cho một hành tŕnh yêu thương. Và chỉ có yêu thương một cách vô điều kiện, khi ấy chúng ta mới có thể làm cho người khác nhận ra chính giá trị của bản thân họ, từ đó có thể giúp họ thăng tiến hơn. T́nh yêu theo lối nh́n của thánh PhaolôThánh Phaolô đă tóm tắt nhiều nét đặc trưng của t́nh yêu trong những lời khuyên nhủ ngài gởi cho giáo đoàn Côrintô : “Đức mến th́ nhẫn nhục, hiền hậu, không ghen tương, không vênh vang, không tự đắc, không làm điều bất chính, không t́m tư lợi, không nóng giận, không nuôi hận thù, không mừng khi thấy sự gian ác, nhưng vui khi thấy điều chân thật. Đức mến tha thứ tất cả, tin tưởng tất cả, chịu đựng tất cả” . (1Cr 13, 4-7). T́nh yêu luôn đ̣i hỏi sự kiên nhẫn, lúc thuận tiện cũng như lúc không thuận tiện. T́nh yêu là vô biên. Nói như thánh Bênađô : “Giới hạn của t́nh yêu là yêu không giới hạn”. Thế mà trong thế giới của chúng ta hôm nay, người ta lại thích đi t́m những giải pháp tức thời, những kinh nghiệm ngay tức khắc, những mối tương quan đễ dăi chiều chuộng, những kiểu yêu vội sống cuồng ... Tất cả những h́nh thức trên đều không thoả măn khát vọng yêu thương sâu thẳm của ḷng người; con người ngày nay vẫn khát khao những chứng tá của một t́nh yêu sâu thẳm. T́nh yêu cứu độ thế giớiRất nhiều khi con người bị thúc bách bởi một thứ t́nh yêu hạ đẳng. Yêu thương được xem như một cách thức để lấp đầy những khoảng trống, những nhu cầu của tâm hồn. Càng cô đơn, càng trống vắng, người ta càng có nhu cầu bù đắp; lúc này nhiều khi yêu thương bị đồng hoá với sự thoả măn ích kỷ, hay đơn giản như một thứ rượu bia, x́ ke, ma tuư kích thích ru ngủ con người. T́nh yêu đích thực không thể nào là một thứ bù đắp như thế. T́nh yêu đích thực có sức cứu độ. Đức Giêsu yêu thương bạn hữu của ḿnh là anh Ladarô, Người đă kéo anh ra khỏi huyệt mộ và cho trở về với cuộc sống (X. Ga 11). Trong thời đại chúng ta hôm nay, t́nh yêu vẫn có sức phục sinh kẻ chết, đó là những người chết về mặt tinh thần, xă hội, tôn giáo ... Bao bạn trẻ lầm lạc rơi vào con đường sai trái, nào là nghiện ngập, chơi bời, trộm cắp ... rồi chán nản thất vọng, t́m cách quyên sinh ... Phần lớn do các bạn ấy thiếu thốn t́nh yêu, hay được yêu không đúng cách. Chỉ có t́nh yêu đích thực mới có thể làm cho họ trở về, t́nh yêu có sức cứu độ là vậy. Đức Gioan XXIII căn dặn chúng ta : “Bất cứ đi đến đâu, bạn hăy mang trái tim theo đó”. Cuộc sống sẽ tươi đẹp hơn, tương quan giữa người với người sẽ thân thiện, nồng thắm hơn nếu mỗi người đều biết cho đi, đều yêu thương đích thực. Nói như thánh Phaolô, nếu không có t́nh yêu, đời sống chúng ta sẽ vô nghĩa, và bản thân chúng ta cũng chẳng nói lên được giá trị ǵ.
Như muôn nhánh sông đều chảy ra từ thượng nguồn, muôn cách thế khác biệt nhưng cũng chỉ diễn tả một t́nh yêu duy nhất. Trước tiên, yêu thương thể hiện qua chính việc yêu ḿnh. Yêu ḿnhYêu thương chính ḿnh là điều cần thiết trước khi chúng ta có thể yêu thương tha nhân. Đức Giêsu đă chẳng dạy chúng ta “hăy yêu thương người thân cận như chính ḿnh” (Mc 12,31) đó sao. Theo cách nh́n này, có thể nói, bạn chỉ yêu thương người thân cận một khi bạn biết yêu thương chính bản thân ḿnh. Yêu ḿnh cũng có nghĩa là phải biết ḿnh, biết những sở trường, sở đoản; không biết ḿnh, không hiểu ḿnh, th́ chúng ta cũng khó biết và hiểu được người khác. Yêu ḿnh khởi đi từ việc biết chấp nhận và tôn trọng bản thân, biết khám phá và thăng tiến những giá trị của chính ḿnh. Tuy nhiên, bậc thang giá trị của mỗi người rất khác nhau, đâu là quy chuẩn để mỗi người chọn lựa và thăng tiến ? Đâu là giá trị đích thực của bản thân tôi ? Rất nhiều khi chúng ta lầm tưởng điều này. Chúng ta có thể sai lầm khi chọn lựa những bậc thang giá trị. Yêu ḿnh là tốt, nhưng có người chỉ biết yêu ḿnh, đến nỗi trở thành ích kỷ, chẳng c̣n biết quan tâm đến ai khác nữa. Một trong những nguyên nhân dẫn đến điều này có lẽ do tác động của nền văn hóa chúng ta đang sống : nền văn hóa tiêu thụ, hưởng thụ, khoái lạc, đề cao tự do cá nhân ... Theo đó, thước đo giá trị của mỗi con người được tính trên những ǵ họ sở hữu, những điều họ được hưởng thụ, hiệu năng công việc, vị thế trong xă hội, quyền hành xử trên người khác; hay cụ thể hơn, giá trị con người được đánh giá theo bộ đồ người đó mặc, chiếc xe người đó đi, thứ nước hoa đắt tiền người đó xài, hoặc đánh giá trên sức khỏe, sắc đẹp ... Toàn những thứ bên ngoài, nay c̣n mai mất. Giá trị của con người không hệ tại ở những điều chóng qua đó. Thiên Chúa sáng tạo và yêu thương mỗi người chúng ta như chúng ta đang là. Đó là giá trị đích thực của mỗi con người. Và như vậy mọi người dù sang hay hèn, đẹp hay xấu ... đều có giá trị như nhau. T́nh bạnTa đă nói đến những kiểu t́nh yêu ích kỷ, t́nh bạn không phải là thứ t́nh yêu ấy. Bạn đă nghe nói đến t́nh bạn của Bá Nha và Tử Kỳ trong văn học Trung Quốc, t́nh bạn của Nazis và Golmund trong “Đôi bạn chân t́nh” của Hermann Hesse, hay Lưu B́nh và Dương Lễ trong văn học Việt Nam ... ? Ta gặp một điểm chung nơi những t́nh bạn này là sự trung thành, cảm thông và chia sẻ. T́nh bạn đích thực sẽ không ích kỷ, không t́m cách loại trừ nhau, nhưng chia sớt với nhau những nỗi niềm trong cuộc sống và giúp nhau cùng thăng tiến. Thiên Chúa thích làm bạn với con người, Đức Giêsu gọi các môn đệ là bạn hữu (Ga 15,15), thế sao con người lại không thể là bạn của nhau ? Chỉ khi nào là bạn, chúng ta mới có thể bộc lộ hết nỗi niềm, mới không đeo mặt nạ, mới có thể cảm thông cả những yếu đuối, sai lầm của nhau trong cuộc sống. Có thể nói t́nh bạn là nền tảng căn bản của mọi thứ t́nh yêu trong cuộc sống. Chúng ta t́m hiểu một thứ t́nh yêu khác, nhẹ nhàng, quyến rũ hơn. T́nh yêu đôi lứaRất nhiều điều phải bàn đến trong khía cạnh t́nh yêu đôi lứa này. Ở đây chỉ xin đề cập đến sự hoà hợp giữa hai thân xác, hai tâm hồn. Đến tuổi trưởng thành, người nam và người nữ có khuynh hướng thu hút nhau, hấp dẫn lẫn nhau, và rồi nên vợ nên chồng, nên một thân xác, một tâm hồn. Những tương quan giới tính làm cho hai người phát triển sung măn, và làm nảy sinh sự sống mới. Thường người ta hay e ngại, hoặc đánh giá thấp những hành vi ân ái vợ chồng; trong đời sống lứa đôi, hành vi đó không có ǵ là xấu xa, nhưng là thánh thiện, tốt đẹp. Chính v́ thế trong bài giáo huấn về đời sống gia đ́nh, thánh Phaolô đă nhắc lại đoạn văn trong sách Sáng Thế : “Chính v́ thế, người đàn ông sẽ ĺa cha mẹ mà gắn bó với vợ ḿnh, và cả hai thành một xương một thịt” (Ep 5,31). Tuy nhiên, con người ta v́ tội lỗi làm suy yếu, nên rất khó vượt qua những đ̣i hỏi của bản năng, nên nhiều khi t́nh yêu trong hôn nhân bị lạm dụng, bị xúc phạm. Hành vi ân ái không c̣n là việc thiêng liêng giữa vợ và chồng, mà nhiều khi chỉ là việc làm thoả măn bản năng bên ngoài phạm vi hôn nhân. Và như thế, đây không phải là t́nh yêu đích thực nữa, mà là một sự biến thái, lạm dụng, mua bán hay trao đổi thân xác. T́nh yêu lăng mạnKhi nói đến t́nh yêu, có lẽ trong đầu bạn nghĩ ngay đến loại t́nh yêu này. Hơn bất cứ loại đề tài nào, t́nh yêu lăng mạn là đề tài muôn thuở của tiểu thuyết, thi ca, và nhiều loại h́nh nghệ thuật khác nữa. Người ta thích nói đến tiếng sét ái t́nh, đến những cảm giác tuyệt vời khó tả của kẻ đang yêu, và cả đến những chuyển biến tâm lư khác thường của họ nữa. Sau đây là tâm trạng của một cô gái đang yêu được thổ lộ : “Anh yêu, Giờ đây em mới hiểu thế nào là tiếng sét ái t́nh. Em đă yêu anh ngay từ cái buổi gặp gỡ ban đầu ấy. Tất cả những ǵ em có thể làm lúc này là nhớ về anh. Bóng h́nh anh đă chiếm trọn trái tim em đến nỗi dường như em nghẹt thở ! Em nghĩ rằng có lẽ chẳng có phút giây nào mà anh không hướng về em, có phải thế không anh ? Chỉ cần nghĩ đến anh thôi là trái tim em rộn ră, ruột gan em bồi hồi thổn thức. Em làm sao sống được nếu không có anh ! Anh là lư tưởng của em, là sức sống của em, là t́nh yêu của em. Em yêu anh măi măi”. Rất có thể t́nh yêu đôi lứa khởi đi từ sự rung cảm đầu đời, từ tiếng sét ái t́nh như thế. Những cảm xúc của cô gái kể trên là điều rất thực, nhưng thường không bền. T́nh yêu lăng mạn chợt đến rồi chợt đi, đó không phải là điều tất yếu để t́nh yêu lứa đôi nên bền chặt. Một chút lăng mạn làm cho cuộc sống uyển chuyển, nhẹ nhàng, nhưng không hẳn phải lúc nào cũng có. Chúng ta cần lưu ư những cạm bẫy của sự lăng mạn, nhiều khi lăng mạn quá, sẽ làm cho cuộc sống trở nên không thực tế, và sau một phút choáng ngợp, người ta có thể sẽ thất vọng ê chề. Chúng ta chứng kiến bao cảnh thất t́nh hoá nên điên dại là như vậy. Cuộc sống không chỉ có bánh ḿ nhưng c̣n có hoa hồng nữa, nhưng nếu chỉ toàn hoa hồng th́ đó cũng chẳng c̣n là cuộc sống. Cạm bẫy đầu tiên đó là : Sự say đắmSự say đắm nhiều khi làm chúng ta trở nên mù quáng, mất đi sự nhận thức rơ ràng và khả năng phán đoán đúng đắn. Khi yêu, thấy cái ǵ cũng đẹp, cũng hợp nhăn, nhưng nếu một t́nh yêu không được lư trí hướng dẫn, sẽ là t́nh yêu mù loà, nông nổi. Sống trong t́nh yêu lăng mạn say đắm, có thể ví tựa như bạn đang ngồi trên toa xe lao vun vút trên con đường siêu tốc trải dài từ đỉnh xuống triền núi, mọi vật xung quanh bạn trở nên mờ nhạt, và bạn chỉ c̣n một cảm giác chóng mặt, choáng váng. Sự say đắm có thể đem lại cho bạn những giây phúc xúc động, nhưng bạn lúc nào cũng như kẻ đang đi trên dây, từng nỗi hồi hộp run run nằm ngay dưới bàn chân của ḿnh. Cạm bẫy thứ hai của t́nh yêu lăng mạn đó là dễ làm cho bạn thần tượng hoá người khác. Thần tượng hóaCó bao giờ bạn đă coi ai khác như một thần tượng ? Một khi bạn đă thần tượng hóa một ai, th́ trong mắt bạn, người ấy là tuyệt hảo, tuyệt vời, là câu trả lời cho mọi thắc mắc, mọi ước mơ đời bạn. Và nhiều khi bạn c̣n thấy đời ḿnh chẳng có ư nghĩa ǵ nếu không có người ấy, không trở nên giống người ấy. Bạn từ từ thay đổi ḿnh theo khuôn mẫu người ấy nhưng bạn không hề ư thức ḿnh đang thay đổi. Bạn nghĩ rằng ḿnh yêu thương người ấy thực sự, nhưng thực ra bạn chỉ yêu h́nh ảnh của bạn có trong người ấy mà thôi. Bỗng một ngày kia, bạn phát hiện ra những khuyết điểm của thần tượng, thế là thần tượng sụp đổ. Những điều trước đây bạn từng yêu quư trân trọng, giờ đây như một gánh nặng, như một điều ǵ giả dối đối với bạn. Bạn cảm thấy ḿnh bị xúc phạm, bị tổn thương. Lúc này bạn mới thấy rằng t́nh trường quả lắm nhiêu khê, nhiều trắc trở, nào đâu có thuận gió suôi buồm như bạn vẫn ước mơ. Và bạn cũng ngộ ra rằng t́nh yêu lăng mạn phải chăng cũng chỉ như chút hương gởi gió. T́nh yêu gia đ́nhTrước khi bạn biết yêu ḿnh, biết thế nào là t́nh bằng hữu, t́nh yêu đôi lứa, t́nh yêu lăng mạn ... th́ bạn đă được sinh ra, được nuôi dưỡng, và cảm nhận t́nh yêu của gia đ́nh trước hết. Chỉ trong gia đ́nh, bạn mới hiểu được thế nào là một t́nh yêu vô điều kiện. Dù bạn là ai, là một con người như thế nào đi chăng nữa, th́ cha mẹ vẫn đón nhận bạn một cách vô điều kiện. Có nhiều cha mẹ lên tiếng từ chối những đứa con hư hỏng, không chấp nhận những đứa con này như thành viên trong gia đ́nh, thế nhưng khi chúng gặp hoạn nạn, hoặc tù đầy, th́ chính cha mẹ lại là người đầu tiên xách giỏ đi thăm nuôi ! Trong gia đ́nh, bạn cảm nhận được mầu nhiệm t́nh yêu một cách rơ nét hơn cả : người ta không so đo tính toán, không t́m tư lợi; đặc biệt h́nh ảnh người mẹ, người cha, suốt đời lam lũ lo cho con cái từng miếng cơm manh áo, coi sự thành đạt và hạnh phúc của con là hạnh phúc của ḿnh. Những ai được sinh ra, được nuôi dưỡng trong một bầu khí gia đ́nh yêu thương như thế, nhân cách của người đó sẽ phát triển sung măn và thành toàn. Và cũng từ gia đ́nh, người ta học được bài học yêu thương trắc ẩn. T́nh yêu được nuôi dưỡng và lớn lên từ chính thái độ biết quan tâm đến người khác, nhất là những người bất hạnh. Từ phạm vi một gia đ́nh máu mủ ruột thịt, người ta có thể mở rộng ra những gia đ́nh lớn hơn, gia đ́nh thiêng liêng, đoàn thể, giáo xứ, quê hương ... và mở ra với cả gia đ́nh nhân loại. Segundo Galilea, một thần học gia châu Mỹ Latinh đă nói : “Kitô giáo chỉ trở thành một tôn giáo khi người ta t́m thấy h́nh ảnh Thiên Chúa nơi con người, nhất là những con người nghèo khổ, yếu đuối, bị bỏ rơi ... Không có Kitô giáo, th́ cũng không t́m thấy ư nghĩa nào của sự nghèo khổ” . (Following Jesus, p. 31). T́nh yêu thiên nhiên Những ai đă t́m hiểu về văn hóa Đông phương, chắc hẳn không xa lạ ǵ với cách sống của những bậc hiền nhân quân tử, những con người thích giao du sơn thuỷ, thơ túi rượu bầu, cả chốn dương gian hết thảy đều là nhà, tất cả đều là anh em, “tứ hải giai huynh đệ”. Quả thực trái đất này là ngôi nhà để con người trú ngụ. Trong ngôi nhà ấy, muông thú, cỏ cây, cá biển, chim trời ... là anh em, là bạn hữu của con người. Chẳng phải ngẫu nhiên mà ngôn sứ Đanien mời gọi muôn loài muôn vật cùng ca tụng Thiên Chúa : Chúc tụng Chúa đi mọi công tŕnh của Chúa Chúc tụng Chúa đi nguồn nước tận cao xanh Chúc tụng Chúa đi, mọi cơ binh thượng giới, Chúc tụng Chúa đi, mặt trời với mặt trăng, Chúc tụng Chúa đi, hỡi tinh tú muôn ngàn ... (Đn 3,57-88.56) Thánh Phanxicô Atxidi đă gọi mặt trời là anh, mặt trăng là chị, ... C̣n Raymond Hamilton th́ có bài thơ tuyệt vời nói về mối quan hệ khắng khít giữa ḿnh với thiên nhiên : Trái đất là mẹ của tôi Mẹ sát bên tôi từ hồi thơ ấu Mặt trời là cha tôi đấy Bộ dạng bề ngoài ..., ấy vậy hiền khô. Ngôi sao tôi gọi là cô Mặt trăng là chị tha hồ dung dăng... (Carl Koch, p. 135). Chúa không dựng nên con người một ḿnh trơ trọi, nhưng Người đặt thụ tạo cao quư của ḿnh vào vườn Êđen, trao cho con người quyền cai quản thiên nhiên, bá chủ chim trời cá biển. Có thể nói, trong chương tŕnh tạo dựng và cứu độ của Thiên Chúa, thiên nhiên và muôn vật là những người em nhỏ bé của chúng ta, chúng cũng đang chờ ngày Thiên Chúa cứu độ như chúng ta. V́ vậy, khi yêu thương và bảo vệ thiên nhiên, là chúng ta đang yêu thương và bảo vệ chính ḿnh. Con người không thể sống tách rời khỏi thiên nhiên, cho dẫu người ta có thể sinh ra trong lồng kiếng. Con người ngày càng trở nên cằn cỗi, thô kệnh, nóng nảy, v́ con người không sống hoà điệu với thiên nhiên, đă trở nên thù địch với thiên nhiên. Một khi con người sống thuận, sống hoà điệu với thiên nhiên, con người mới là ḿnh trọn vẹn. T́nh yêu Thiên Chúa Chúng ta chỉ có thể nói được ḿnh yêu Thiên Chúa khi chúng ta biết yêu thương chính ḿnh, yêu thương đồng loại, và yêu thương công tŕnh sáng tạo của Người. Như thánh Gioan đă nói : “Ai không yêu thương người anh chị em mà họ trông thấy, th́ không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ không trông thấy được” (1Ga 4,20). V́ vậy, t́m kiếm và thăng tiến những điều thiện hảo nơi tha nhân và nơi công tŕnh sáng tạo, là trường học dạy ta biết yêu mến Thiên Chúa, Đấng sáng tạo muôn vật muôn loài. Chúng ta cùng đi vào nẻo đường khám phá này. Hành tŕnh khám phá T́nh yêu là điều rất tự nhiên nơi Thiên Chúa, v́ Thiên Chúa chính là t́nh yêu. Thiên Chúa c̣n như một người bạn, người yêu, người cha, người mẹ, là Đấng Tạo Hoá, và hơn thế nữa, chúng ta không thể h́nh dung hết về Người được, Người vượt xa những ǵ chúng ta có thể tưởng tượng ra và gán cho Người. Muốn yêu mến Thiên Chúa, mỗi người phải lên đường khám phá, phải t́m ra một cách thế riêng cho ḿnh. Nẻo đường đó vạn dặm, chẳng ai giống ai, mỗi người mỗi cảm nhận khác nhau, mỗi kiếm t́m độc đáo. Có người khởi đi từ những nẻo đường trần thế, từ đó khám phá ra Thiên Chúa và yêu mến Người (Đại diện cho nẻo đường khám phá này là thánh Tôma Aquinô); có người khởi đi từ căn nhà nội tâm, từ đó khám phá Thiên Chúa hiện diện và yêu mến Người (Có thể coi đây là con đường của thánh Âutinh). Điểm xuất phát của mỗi người mỗi khác, nhưng tất cả họ đều gặp nhau ở điểm khám phá ra Thiên Chúa là Đấng yêu thương con người, và một khi đă cảm nhận được t́nh yêu này, con người không thể không đáp trả. Một cách thức đáp trả : hiện diện và lắng nghe Như hai người yêu nhau, những phút giây hiện diện bên nhau, lắng nghe nhau, làm cho t́nh yêu của họ càng thêm bền chặt. Càng đi vào mối thâm giao, họ càng dành nhiều th́ giờ cho nhau hơn. Thiên Chúa cũng vậy, Người luôn hiện diện với chúng ta, và Người mời gọi chúng ta đi vào mối tương quan thâm giao với Người. Mối tương quan này thể hiện trong cả cuộc sống, nhất là những phút giây chúng ta hiện diện và lắng nghe Ngài, đó là những phút cầu nguyện, những giờ khắc chúng ta sống thân t́nh với Chúa. Thiếu đời sống cầu nguyện đích thực, khó ḷng chúng ta có thể nói ḿnh đang sống trong mối tương quan t́nh yêu. Có thể nói, cầu nguyện là ngôn ngữ của t́nh yêu (rất nhiều khi chúng ta chỉ dừng lại ở mức độ cầu nguyện như một việc xin ơn), chỉ có ai biết yêu, đang yêu, mới hiểu t́nh yêu là thế nào; cũng vậy, chỉ những ai đang yêu mới biết cầu nguyện đích thực, và những ai biết cầu nguyện đích thực mới chứng tỏ ḿnh đang yêu thực sự.
Quả thực, nẻo đường t́nh yêu vạn dặm, và diệu vợi vô cùng. T́nh yêu là một thử thách. Trên lộ tŕnh này, chúng ta phải vận dụng tất cả mọi tài năng của ḿnh để thi thố t́nh thương, ḷng trắc ẩn, sự cảm thông, sự nâng đỡ, sự thứ tha... Nhưng rất thường, ngôn ngữ yêu bị lạm dụng, bị hiểu sai. Chướng ngại thử thách đă mở ra ... Khi chữ yêu được dùng như một ngôn ngữ rẻ tiền Trước khi t́m hiểu sâu xa những thử thách của t́nh yêu, chúng ta thử nh́n lại xem trong văn hóa, ngôn ngữ hằng ngày của chúng ta, từ ngữ này bị lạm dụng như thế nào. Nhiều khi từ ngữ “yêu” bị mất đi tính trong sáng và người ta không hiểu hết được ư nghĩa của từ ngữ này. Hằng ngày, trong giao tiếp, trên các phương tiện truyền thông như báo chí, truyền thanh, truyền h́nh ... đặc biệt các trang mục quảng cáo, nhiều khi chúng ta thấy t́nh yêu bị hạ giá, bị rao bán, trở thành món đồ trang sức cho những kẻ cho ḿnh là sành điệu ... Xin nêu vài ví dụ điển h́nh : Có bao giờ t́nh yêu thiêng liêng, riêng tư giữa hai người lại đưa lên loa phát thanh mà gào thét không ? Thế mà ta vẫn nghe : “Ế ồ ồ ế ô, yêu em nhất trên đời ... Chỉ một ḿnh em thôi ...” Đó là thứ t́nh yêu nào vậy ? Có lẽ đây là loại “t́nh yêu đến anh không mong đợi ǵ, t́nh yêu đi anh không hề hối tiếc ...” ? Và có bao giờ bạn nghe nói có những kẻ yêu xe, yêu tiền, yêu bóng đá ... ? Không biết người ta hiểu “yêu” là như thế nào nhỉ ? Thực ra, ư nghĩa tṛn đầy của t́nh yêu có một sức mạnh phi thường, t́nh yêu không phải như những điều chúng ta vừa kể. Nên thận trọng khi sử dụng từ “yêu” này, t́nh yêu chẳng bao giờ là một tṛ giải trí hay là một chuyện đùa cả. Khi t́nh yêu bị chối từ Nền tảng căn bản nhất của thách đố trong t́nh yêu là chọn lựa hay chối từ, điều này diễn ra trong từng khoảnh khắc của cuộc sống. Mặc dù trọng tâm đời sống của người Kitô hữu là yêu thương, nhưng rất nhiều khi chúng ta đă chọn lựa ngược lại. Từng phút giây, xung quanh chúng ta vẫn diễn ra bao nỗi bất ḥa, bạo động, loại trừ nhau ... nói tóm lại, chúng ta từ khước yêu thương, chúng ta phạm tội. Tội chính là chúng ta quay đầu lại với Thiên Chúa, khước từ t́nh yêu, mà Thiên Chúa là t́nh yêu. Nếu yêu thương là t́m kiếm và thăng tiến những điều thiện hảo nơi tha nhân, th́ tội lỗi chính là làm tổn hại, tổn thương người khác. Tuy nhiên, tội lỗi không chỉ đến từ những yếu đuối, từ những hoàn cảnh, nhưng quan trọng là ta đă không sử dụng tự do để chọn lựa yêu thương. Tội lỗi có khi đến từ những việc làm sai trái gây thiệt hại và tổn thương người khác, nhưng tội lỗi cũng c̣n đến từ những việc chúng ta sao nhăng, thiếu quan tâm, không biết chia sẻ cho người khác. Tin mừng Mátthêu chương 25 nói rơ cho chúng ta điều này. T́nh yêu không chỉ dừng lại ở sự công bằng, mà c̣n vươn lên tới đức ái nữa. Trong từng khoảnh khắc, với vô số những chọn lựa hằng ngày của đời thường, làm sao để mỗi chọn lựa ấy đều là những chọn lựa yêu thương. Đó là một thách đố không nhỏ đối với mỗi người chúng ta. Chọn lựa từng cử chỉ yêu thương Dẫu cho chúng ta có nỗ lực hết sức, có thể xây dựng được mối tương quan yêu thương, nhưng chẳng bao giờ chúng ta có thể đạt được mối tương quan yêu thương hoàn hảo. Thế nhưng Đức Giêsu vẫn mời gọi chúng ta mỗi ngày phải trở nên hoàn hảo như Cha ở trên trời là Đấng hoàn hảo. Chính điều này thúc bách chúng ta phải chọn lựa từng nghĩa cử yêu thương trong cuộc sống. Những nghĩa cử đó là : - Nỗ lực để hiểu người khác : nếu chúng ta không thấu hiểu sâu xa được nỗi ḷng của nhau, th́ măi măi chúng ta cũng chỉ là những con người hời hợt, khó ḷng cảm thông, khó có thể đáp ứng được nhu cầu thực sự của họ. Muốn hiểu biết được người khác, chúng ta phải : - So dây ḷng ḿnh với dây ḷng người : hiểu biết c̣n là bắt gặp sự rung cảm, hoà điệu giữa hai tâm hồn, biết cách làm cho ḿnh trở nên hữu dụng đối với người khác. Chính sự hiểu biết này làm cho hai tâm hồn thấu cảm nhau, bớt đối xử với nhau bằng những nguyên tắc cứng nhắc, nhưng : - Biết linh động và uyển chuyển : linh động sẽ làm cho cuộc sống trở nên nhẹ nhàng và sinh động hơn. Tâm hồn con người không phải là cái ǵ xơ cứng, nhưng rất nhạy cảm; chính sự nhạy cảm này dệt nên giai điệu của t́nh yêu. - Gỡ ḿnh ra khỏi những xung đột : một điều rất thật là dù hai người có hiểu nhau mấy đi chăng nữa, th́ mỗi người đều có những khác biệt căn bản. Những khác biệt này không làm rạn nứt mối tương quan, nhưng bổ túc và làm cho cuộc sống phong phú hơn. Tuy nhiên sự khác biệt cũng là nguyên cớ gây xung đột; điều quan trọng là chúng ta phải gỡ ḿnh ra khỏi mối xung đột đó và nhận ra giá trị đích thực của nhau. Hành tŕnh này rất dài, và không thể thiếu vắng một điều quan trọng, đó là : - Biết kiên nhẫn : kiên nhẫn là người thầy giúp ta giải quyết những khó khăn trong cuộc sống. Để tiến đến sự hoàn thiện, mỗi người đều cần có thời gian, cần một tiến tŕnh liên tục, tiệm tiến. Chúng ta không được phép đốt giai đoạn, điều quan trọng là kiên nhẫn chờ cái phút giây thành toàn ấy. - Sống thực : bạn không cố t́nh sống giả dối, nhưng nếu muốn sống thực sự con người bạn, không pḥng vệ, không mặt nạ, không tô màu chét phấn ... bạn phải trả giá đắt đấy. Tuy nhiên, chỉ có sự trung thực mới có thể làm cho mối tương quan trở nên bền vững. Chắc hẳn chẳng bao giờ bạn muốn xây dựng mối tương quan giả tạo và ngày một ngày hai là tan vỡ ? Tương quan thực sự rất cần có điều này : - Tin tưởng lẫn nhau : nếu không tin người khác, làm sao bạn có thể tiến xa hơn trong mối tương quan được. Bất cứ mối quan hệ nào : cha mẹ, con cái, vợ chồng, bạn hữu, nghề nghiệp ... chữ tín vẫn phải coi trọng. Tin tưởng là người bạn thân thiện của yêu thương đấy. Thế nhưng muốn tin tưởng nhau được, chính bản thân chúng ta phải tỏ ra thiện ư trước.
-
Tỏ ra ḿnh đáng tín nhiệm : người xưa từng nói : “Một lần bất tín, vạn lần
không tin”. Muốn tạo được mối tín nhiệm lẫn nhau, chính bản thân ḿnh phải
tỏ ra cho người khác thấy là họ có thể tin chúng ta được. Giữa một xă hội
vàng - thau lẫn lộn, sự tín nhiệm đang bị nghi ngại nặng nề. Bao nhiêu kẻ
bị mắc lừa chỉ v́ dễ tin người khác. Trong bối cảnh này để tỏ ra rằng
ḿnh đáng tín nhiệm, thật khó khăn - Thái độ khiêm tốn : khiêm tốn không có nghĩa là phủ nhận những khả năng của ḿnh, không dám lănh nhận trách nhiệm, lúc nào cũng “dạ, em không dám, em chẳng biết ǵ, em nhỏ bé ...” Khiêm tốn là nh́n nhận khả năng thực sự của ḿnh, biết sở trường sở đoản của ḿnh; đồng thời biết chân nhận khả năng của kẻ khác. Ngược với thái độ khiêm tốn là tự cao tự đại, không biết ḿnh, và cũng không biết tôn trọng người khác. Kẻ tự cao chẳng bao giờ là mẫu người lư tưởng để chúng ta học hỏi cả. - Sống hy vọng : kẻ thù nguy hiểm nhất của con người là thất vọng. Thiên Chúa không bao giờ thất vọng về con người, và con người cũng không bao giờ có quyền thất vọng về nhau, không có quyền thất vọng về chính ḿnh. Dẫu biết rằng cuộc sống không phải lúc nào cũng như ḿnh tưởng, nhưng nếu chúng ta có tâm hồn lạc quan, cuộc sống sẽ tươi sáng hơn. Cuộc sống như một tấm gương, nếu ta cười với nó, nó sẽ cười với ta; nếu ta mếu với nó, nó cũng sẽ mếu với ta. Sống hy vọng, lạc quan, chúng ta sẽ tiến bước đến những chân trời mới. - Sống can đảm : bạn không được khuyến khích để chùn chân, thối lui, hay hoảng loạn khi đối diện với những bất trắc trong cuộc sống. Can đảm chính là chúng ta mạnh dạn đối diện với thực tại, cho dù thực tại ấy phũ phàng. Đặc biệt trong tương quan yêu thương, không có chỗ dành cho bạn sợ sệt. Chúng ta không lănh nhận được Thần Khí để thành nô lệ, nhưng trở nên tự do, một thứ tự do tuyệt vời của con cái Chúa. - Thứ tha : có thể nói yêu thương và tha thứ là hai mặt của một thực tại. Không thể có yêu thương thật nếu không có tha thứ. Trong cuộc sống, ai cũng có lầm lỗi. Chúng ta chỉ có thể yêu thương thực sự khi biết tha thứ cho chính ḿnh và tha thứ cho người khác nữa. Thiên Chúa luôn kiên nhẫn và tha thứ cho chúng ta, chúng ta cũng phải tha thứ cho nhau.
|
|