 |
|
|
“Nhiều khi đau khổ nằm ngay trong tiến tŕnh phát triển của con người, bóng tối nằm ngay dưới đế đèn đang chiếu sáng. Nếu có một mùa xuân cuộc đời đầy vui tươi tăng trưởng, sức khỏe dẻo dai th́ cũng có một mùa đông tuổi già, bệnh tật, mệt mỏi … Nếu xét đau khổ như một sự khiếm khuyết, sự bất toàn, th́ điều đó nằm sâu ngay trong thân phận của mỗi chúng ta”. Nói đến thân phận con người, chúng ta không thể không nói đến đau khổ, chán nản, thất vọng … Những nỗi đau này có ư nghĩa ǵ không ? Đau khổ từ đâu mà đến ? Con người phải có thái độ nào đối với đau khổ ? … Những ḍng suy tư này phần nào gợi mở một hướng đi cho các vấn nạn muôn thuở đó.
Triết lư nhà Phật bảo : “đời là bể khổ”. Đau khổ là những tiếng chẳng dễ nghe chút nào. Người ta hết sức t́m cách để tránh đau khổ, và ngay cả tránh nghĩ về đau khổ. Nhưng nào có ai tránh khỏi đau khổ trên đời ; đau khổ như người bạn không mời mà đến. Đau khổ thường xảy đến với nhiều h́nh thức, thường là những mất mát, thua thiệt. Những mất mát cần thiết Mang thân phận con người, chúng ta phải chấp nhận giới hạn, chấp nhận mất mát trong cuộc sống. Và sự mất mát lớn nhất có lẽ là cái chết. Suy nghĩ về những mất mát không thể tránh khỏi này, chẳng lẽ chúng ta không rút ra được kinh nghiệm nào sao ? Những mất mát, đau khổ, cũng có những cấp độ khác nhau : - Khi ra khỏi cung ḷng mẹ, một nơi êm ấm và an toàn, bạn phải đối diện với một thế giới lạnh lẽo và đầy bất trắc. - Khi cắp sách đến trường, bạn phải rời bỏ môi trường thân thương của gia đ́nh. - Khi là một sinh viên, bạn phải chấp nhận từ bỏ những cuộc chơi, những ngày tự do rong ruổi. - Khi chuyển đến một môi trường khác, bạn lại phải nói lời chia tay với những người thân, những bạn bè, và có khi hiếm cơ hội nào bạn gặp lại được họ. - Khi giă từ tuổi hồng để bước vào xă hội với tư cách một người trưởng thành, bạn để lại sau lưng bao kỷ niệm hồn nhiên của một thời thơ ấu. Và càng lớn lên, bạn càng có nhiều kinh nghiệm với những mất mát khác. Qua mỗi biến cố của cuộc sống, bạn có thể gọi tên từng nỗi mất mát của ḿnh đă trải qua, có khi là tê tái đau khổ. Một phút trầm lặng, bạn sẽ thấy cuộc đời là một chuỗi mất mát như thế, những mất mát giúp ta trưởng thành và nên người hơn. Chúng ta không tránh né, nhưng biết đối diện, đón nhận, và đọc ra ư nghĩa những mất mát trong cuộc sống. Con tằm không chui ra khỏi kén, chẳng bao giờ có thể hóa bướm, có thể bay xa, bay cao và thưởng thức hương sắc cuộc đời. Bạn và tôi, mỗi người đă và đang đi vào hành tŕnh đó. Những đau khổ dường như vô nghĩa Điều khó khăn là nhiều khi chúng ta phải đối diện với những đau khổ dường như vô nghĩa và điên rồ. Chẳng hạn như : - Cha mẹ đau buồn, hối hận về cái chết của con ḿnh chỉ v́ một chút bất cẩn. - Cô thiếu nữ phải mang măi trong ḷng nỗi đau trầm cảm với bao biến cố dồn dập mà không sao giải thích nổi. - Bao nhiêu người, trong chốc lát, phải chết cháy một cách thảm thương, không ai c̣n nhận dạng được nữa … C̣n nhiều nỗi đau dường như vô nghĩa và điên khùng như thế nữa. Đau khổ như một mầu nhiệm nằm sâu ngay thân phận con người. Đối diện với đau khổ như thế, nhất là với cái chết thê thảm, thật khó ai có thể cầm ḷng, b́nh tĩnh; có chăng chỉ c̣n là thái độ chia sẻ, cảm thông, thinh lặng. Nhiều khi người ta dễ dàng đưa ra lời an ủi rẻ tiền, rỗng tuếch, mang đầy vẻ đạo đức : “Thiên Chúa không để ai gánh nặng quá sức ḿnh đâu” hoặc “Thiên Chúa chỉ thử thách bạn chút xíu thôi mà”… những kiểu nói như thế vô t́nh gán cho Thiên Chúa một trái tim chai đá, một Thiên Chúa thích thú với nỗi đau của người khác, thích thách thức người khác. Đổ lỗi cho Thiên Chúa có lẽ không phải là thái độ tích cực lúc này. Thiên Chúa không hề là tác nhân của sự dữ. Một cảm giác hoàn toàn sụp đổ Dẫu biết rằng để trở nên một con người tṛn đầy th́ phải kinh qua nhiều đau khổ. Nhưng sự thường, người ta dễ thấy ḿnh hoàn toàn sụp đổ, dường như không thấy một tia sáng nào le lói trong đống đổ nát đen tối đó. Một thần học gia khi viết về đau khổ đă giải thích điều này : “Đau khổ thường kéo theo nhận thức của con người về một sự sụp đổ kinh khủng. Đó là nỗi buồn đi liền sau những biến cố, và nó đe dọa sự nguyên vẹn, sự thông hiệp … của con người; người ta co cụm lại, rút vào vỏ ốc của ḿnh.” (Nelson, Body Theology, P.125). Khi chúng ta đau khổ tột cùng, thế giới chung quanh dường như sụp đổ tất cả, tất cả trở thành thừa thăi vô nghĩa. Nếu thi vị như nhà thơ Nguyễn Du th́ : “Người buồn cảnh có vui đâu bao giơ”. Nếu không là những người trong cuộc, chúng ta không thể cảm nhận hết được nỗi đau của người khác; tệ hơn nữa c̣n là kẻ bàng quan trước nỗi đau mà người khác dường như không sao mang vác nổi. Nỗi đau không phải là điều có thể miêu tả, mà cần phải cảm thông, phải đụng chạm tới. Đứng trước huyền nhiệm về sự đau khổ như thế, có lẽ mỗi người chúng ta không khỏi đặt ra câu hỏi : Tại sao ? Tại sao điều đó lại xảy ra, tại sao con người lại phải đau khổ như thế ? Tại sao người đau khổ lại là tôi ?…
Nguyên nhân đau khổ Những qui luật tự nhiên“Dưới bầu trời này, mọi sự đều có lúc, mọi việc đều có thời” (Giảng Viên 3,1). Chính cái “lúc”, cái “thời” đó là nguyên nhân gây bao đau khổ cho con người. Nào là hạn hán, mất mùa, thiên tai, lụt lội, núi lửa, động đất… những điều này xảy ra ngoài tầm dự kiến, ngoài khả năng chống đỡ của con người. Thiên nhiên vẫn biến chuyển từng ngày từng giờ, và luôn luôn có những bất trắc. Tuy nhiên, cũng phải nh́n nhận rằng, con người đă tác động một phần rất lớn lên môi trường thiên nhiên, nên nhiều khi chính ḿnh phải gánh chịu hậu quả. Đúng là “gậy ông đập xuống lại dần lưng ông”. Nhiều khi đau khổ nằm ngay trong tiến tŕnh phát triển của con người, bóng tối nằm ngay dưới đế đèn đang chiếu sáng. Nếu có một mùa xuân cuộc đời đầy vui tươi tăng trưởng, sức khỏe dẻo dai th́ cũng có một mùa đông tuổi già, bệnh tật, mệt mỏi … Nếu xét đau khổ như một sự khiếm khuyết, sự bất toàn, th́ điều đó nằm sâu ngay trong thân phận của mỗi chúng ta. Và có lẽ, đỉnh cao của sự bất toàn, của giới hạn, của đau khổ đó chính là cái chết, điều mà không ai có thể từ chối và trốn tránh khỏi. Những chọn lựa của con ngườiMột nguyên nhân khác có thể gây đau khổ đó là những chọn lựa của con người. Có những chọn lựa làm cho cá nhân đau khổ, nhưng cũng có những chọn lựa làm cho cả tập thể đau khổ, hay cả xă hội đau khổ. Ví dụ : có người chỉ biết chọn lựa của ḿnh, không cần quan tâm đến ai, trái tim băng giá, sống thờ ơ, lănh đạm … đó là nguyên nhân gây đau khổ cho chính bản thân người ấy (có thể họ cảm thấy ḿnh bị cô lập, cô đơn…) và gây đau khổ cho người khác nữa. Có chọn lựa gây đau khôn lường. Ví dụ : bạo lực, lạm dụng t́nh dục trẻ em, hiếp dâm, giết người, phá thai, diệt chủng, bóc lột sức lao động … và c̣n muôn vàn chọn lựa khác nữa chống lại phẩm giá, nhân phẩm, chống lại quyền căn bản nhất của con người. Có chọn lựa gây hậu quả xấu về mặt luân lư, và có chọn lựa gây tác hại cả về mặt thể lư nữa. Ví dụ : biết rằng hút thuốc là không có lợi cho sức khoẻ, nhưng con người vẫn vui vẻ đốt cuộc đời ḿnh trên đầu điếu thuốc. Hệ quả thế nào, bạn đă rơ ! Hệ quả này không thể hoàn toàn đổ lỗi cho sự may rủi, nhưng chính con người phải có trách nhiệm trên cuộc đời ḿnh. Hoặc chúng ta từng chứng kiến bao tai nạn khủng khiếp, đau thương, nào có phải tất cả là ngẫu nhiên đâu, nhiều khi do con người bất cẩn, cẩu thả, thích làm anh hùng xa lộ … hậu quả không ai lường hết được. Như vậy, nỗi đau như một điều bất chợt luôn ŕnh rập chúng ta, dù là tự nhiên may rủi hay do chính con người chọn lựa. Vấn nạn đau khổ vẫn là điều nóng bỏng chúng ta cần t́m hiểu. Có phải Thiên Chúa cho phép xảy ra đau khổ ?Là người có đức tin, chúng ta có thể nh́n vấn nạn “tại sao có đau khổ ?” dưới một khía cạnh khác : Phải chăng Thiên Chúa lại cho phép đau khổ xảy ra như thế ? Nếu Thiên Chúa là Đấng tốt lành và quyền năng, tại sao Ngài lại để một đứa trẻ sơ sinh chết v́ bệnh AIDS ngay khi lọt ḷng mẹ, sao Ngài không chữa căn bệnh ung thư nơi bà mẹ đang cho con bú, sao Ngài không ngăn chặn cô bé mười mấy tuổi đầu thất vọng đến nỗi tự tử ?… Hay là Thiên Chúa chẳng tốt lành và Ngài cũng chẳng có quyền năng ? Có lẽ đây không phải là câu hỏi mới mẻ ǵ, từ ngàn xưa con người đă đặt ra các vấn nạn như thế ! Trong Kinh Thánh Cựu Ước, chúng ta cũng bắt gặp những tư tưởng tương tự như vậy : “Lạy Chúa, sao Chúa nỡ đứng xa
ngày khốn quẫn, sao Ngài đành ẩn mặt ?”
“Mắt của Ngài thật quá tinh tuyền, không thể chịu được điều gian ác. Ngài không thể nh́n xem cảnh khốn cùng, tại sao Ngài cứ đứng nh́n quân phản bội, sao Ngài lặng thinh, khi kẻ gian ác nuốt chửng người chính trực hơn ḿnh ?” (Kha-ba-cúc 1,13) Và c̣n nhiều câu chất vấn như thế nữa vang vọng trong Kinh Thánh. Thiên Chúa dường như vẫn lặng thinh không đáp trả ? Thiên Chúa thích im lặng ! Vào Thế Kỷ XX, Thiên Chúa dường như bỏ mặc cho sự ác, sự đau khổ hoành hành qua biến cố Shoah đau nhói : Hitler và Đức Quốc Xă đă tiêu diệt hàng ngàn người. Elic Wiesel là nhân chứng sống động về sự kiện này. Khi ấy c̣n là một thiếu niên, cậu bị Đức Quốc Xă bắt cùng với gia đ́nh và một số người Do Thái ở thị trấn Roma nhỏ bé, tống vào xe chở súc vật và đưa đến trại tập trung chờ chết. Họ bị bỏ đói, đánh đập đến nỗi mất trí nhớ, may thay Wiesel c̣n sống sót. Lục lại kư ức kinh hoàng của thời niên thiếu, ông kể lại cách thức dă man bọn Đức Quốc Xă đă hành h́nh ba tội nhân – hai người đàn ông và một cậu bé. Bọn lính ra lệnh cho các tù nhân khác chăm chú nh́n các nạn nhân đang bị treo cổ, và sau đó đi diễu hành qua những thân thể họ. Wiesel c̣n nhớ rơ : “Một dấu hiệu ở đầu trại phát ra, ba chiếc ghế lật nhào. Toàn trại tập trung bao trùm sự im lặng đáng sợ. Ở cuối chân trời hừng đông vừa ló dạng. Hai người đàn ông chết trước, lưỡi căng phồng, lè ra, tím ngắt. Người thứ ba vẫn c̣n động đậy; th́ ra cậu bé chưa chết. Quằn quại trên sợi dây tḥng lọng cả nửa tiếng sau cậu mới chết được. Phía sau, tôi nghe một giọng nói đàn ông : ‘Thiên Chúa đâu rồi ?’ Đêm ấy, trong bát cháo, tôi thoảng nghe như có tiếng trả lời cho câu hỏi đau xót đó : ‘Thiên Chúa ở đâu ư ? Ngài đang hiện diện ở đây, Ngài đang bị treo trên cái giá treo cổ đó…’ thấy mùi tử thi. Tôi thốt lên giận dữ : ‘Lạy Chúa, Ngài làm tṛ ǵ vậy ? Ngài không thấy nỗi đau khổ của đám dân này ? Họ đă tin vào Ngài, sao Ngài để họ giận dữ, nổi loạn, thất vọng ? Ngài là Đấng cao cả, là Chúa của vũ trụ mà phải chấp nhận yếu đuối, bị xỉ nhục, và bị giết chết như thế này sao ?” (Xc. Elic Wisel, Night, New York : Bantam Books, 1960, tr. 61 - 63) Qua biến cố Shoah, vấn nạn tại sao Thiên Chúa lại để cho những sự dữ xảy ra, vẫn là điều bí ẩn. Gần chúng ta hơn, biến cố 11.09.2001 ở Mỹ, Trung Tâm Thương Mại Thế Giới bị khủng bố, hàng ngàn người thiệt mạng; c̣n ở Việt Nam, ngày 29.10.2002 cuộc hỏa hoạn khủng khiếp xảy ra ở Trung Tâm Thương Mại Quốc Tế, hàng trăm người thiệt mạng, có người cháy đen không c̣n có thể nhận diện. Sự dữ và đau khổ vẫn là nỗi ám ảnh con người. Thiên Chúa muốn tôi phải đau khổ ?
Cách chung, người ta thường nh́n đau khổ
như cách thức Thiên Chúa thử luyện con người. Thiên Chúa của Kinh Thánh, Thiên Chúa của mặc khải, không hề muốn con người phải đau khổ. Thiên Chúa chúc lành cho Abraham, để qua ông một ḍng dơi đông đúc ra đời. Thiên Chúa đă cứu Môse, và qua Môse, dân được giải thoát khỏi ách nô lệ Ai Cập. Thiên Chúa ban lề luật để hướng dẫn dân. Ngài yêu thương mọi người, đặc biệt là những cô nhi, quả phụ. Thế nhưng con người khước từ Thiên Chúa, và như thế con người đau khổ. Các ngôn sứ đă cảnh báo dân về hành vi xấu xa của họ, hành vi này tự bản chất sẽ dẫn con người đến khổ đau. Thiên Chúa đă nói qua miệng ngôn sứ Isaia : “Có phụ nữ nào quên được đứa con thơ của ḿnh, hay chẳng thương đứa con ḿnh đă mang nặng đẻ đau ? Cho dù nó có quên đi nữa, th́ Ta, Ta cũng chẳng quên ngươi bao giờ” (Is 49,15). Thiên Chúa như người mẹ hiền, chẳng lẽ Người lại gởi đau khổ đến để thử thách chúng ta hay sao ? Kinh thánh cho chúng ta thấy dân Israel thường kêu cầu Thiên Chúa khi họ gặp thử thách, gian nan và thậm chí có khi họ c̣n kêu trách Thiên Chúa nữa. Tuy nhiên, sâu xa họ vẫn nhận thấy rằng Thiên Chúa hằng nâng đỡ, yêu thương và quan pḥng họ. Thánh vịnh 22 là một điển h́nh. Mở đầu là lời than trách Thiên Chúa : “Lạy Chúa con thờ, muôn lạy Chúa Ngài nỡ ḷng ruồng bỏ con sao ? Dù con thảm thiết kêu gàoNhưng ơn cứu độ nơi nao xa vời”. Sau những lời kêu than đó, tác giả lại kêu cầu Thiên Chúa và xin Thiên Chúa cứu độ ḿnh : “Chúa là sức mạnh con nương cứu mau, lạy Chúa, xin đừng đứng xa. Xin cứu mạng khỏi sa lưỡi kiếm gỡ thân con thoát miệng chó rừng khỏi nanh sư tử hăi hùng phận hèn khốn khổ thoát sừng trâu điên. Con nguyện sẽ loan truyền danh Chúa cho anh em tất cả được hay và trong đại hội dân Ngài con xin dâng tiến một bài tán dương”. Tác giả Thánh vịnh có thể cảm thấy ḿnh hoang mang, nhưng luôn luôn gắn bó với Thiên Chúa và biết rằng Người luôn yêu thương và đồng hành với ḿnh. Tóm lại, Thiên Chúa không hề muốn con người phải đau khổ. Đôi khi, chính con người gây đau khổ cho ḿnh, có khi v́ chọn lựa sai lầm của bản thân, có khi phải hứng chịu hậu quả do việc làm của người khác … Thế nhưng, những điều đó xảy ra, không có nghĩa là Thiên Chúa muốn con người phải đau khổ. Đừng đổ lỗi cho Thiên Chúa Để hiểu được vai tṛ của Thiên Chúa trong nỗi đau khổ của con người, có lẽ chúng ta phải xem lại những hiểu biết của ḿnh về Thiên Chúa. Thiên Chúa toàn năng, phải chăng được hiểu là Người điều khiển tất cả mọi việc ? Nếu Thiên Chúa toàn năng, tốt lành, điều khiển mọi chuyện, tại sao vẫn xảy ra bao điều bất công, đau khổ ? Đây là câu trả lời của một Rabbi Do Thái, Harold Kushner, ông đă quan niệm đau khổ đến từ những chọn lựa luân lư, cũng như đến từ những nguyên nhân tự nhiên khác. Tại sao người lành phải chịu bao điều đau khổ ? Một nguyên nhân lư giải điều này là do con người đôi khi đă sử dụng tự do của ḿnh mà xúc phạm đến người khác. Tự do là điều cao quư Thiên Chúa ban tặng cho con người, nên dù con người có lạm dụng, Người cũng không rút lại tự do đó. Con người tự do đến độ có thể khước từ cả Thiên Chúa ! Do vậy Thiên Chúa chỉ xót thương chứ không ra tay chận đứng tự do của con người (Xc. When bad things happen to good people, tr. 81). Thiên Chúa không can thiệp trực tiếp vào những định luật tự nhiên Từ khi tạo dựng, Thiên Chúa đă đặt để nơi thiên nhiên những định luật riêng của nó. Mặt trời là phát nhiệt và chiếu sáng ; lửa có khả năng thiêu đốt … Nếu ta quan sát kỹ, dù là một sinh vật nhỏ bé nhất, ta vẫn thấy bên trong đó là một bộ máy tinh vi, Thiên Chúa đă “lập tŕnh” sẵn cho từng loài. Và cứ theo lập tŕnh đó, muôn sự vận hành, Thiên Chúa không trực tiếp can thiệp vào quy luật tốt lành Người đă đặt để đó. Và như vậy, chúng ta không thể quy trách nhiệm cho Chúa về vụ động đất cả hàng ngàn người vô tội thiệt mạng, về những trận lũ lụt khủng khiếp tàn phá thiên nhiên và con người. Động đất, thiên tai lũ lụt … không phải là hành động nổi khùng của Thiên Chúa. Những điều này xảy ra là do những vận hành của quy luật tự nhiên mà thôi. Thiên Chúa vẫn công bằng, yêu thương, không hề bất công và ruồng bỏ con người. Thiên Chúa vẫn quan tâm đến con người bằng cách cho họ can đảm để vượt qua những gian nan; và có thể qua khó khăn, ḷng người sát lại gần nhau hơn (xc Sđd tr.58-60). Cuối cùng : đau khổ vẫn là một mầu nhiệm Chúng ta có thể loại Thiên Chúa ra khỏi bức tranh ảm đạm về đau khổ, thế nhưng vấn nạn về đau khổ vẫn c̣n đó. Vậy đau khổ từ đâu đến ? Câu trả lời từ sách Gióp Chúng ta trở về câu chuyện của Thánh kinh, sự đau khổ của ông Gióp là một điển h́nh. Thiên Chúa không trực tiếp trả lời nguyên nhân nào Gióp đau khổ. Không phải Thiên Chúa lẩn tránh, nhưng dường như sứ điệp Kinh Thánh dẫn chúng ta đến điều cao hơn, sâu hơn : chương tŕnh và ư định Thiên Chúa vượt quá giới hạn của con người. Khoảng cách từ con người đến Thiên Chúa là vô biên. Ngay cả những thực tại trần gian, con người c̣n chưa hiểu hết, huống chi là đ̣i hiểu chương tŕnh của Thiên Chúa ! Như vậy, vấn nạn sự dữ, đau khổ vẫn c̣n đó; đau khổ vẫn là một huyền nhiệm. Câu trả lời cho vấn đề là : con người tích cực, chủ động đón nhận những biến cố xảy ra, và biết mở ḷng ra cảm thông hơn với anh em đồng loại, hơn là cứ khăng khăng t́m hiểu cho được đau khổ là ǵ. Không phải là tại sao, nhưng là làm ǵ với biến cố đau khổ Chúng ta cùng học gương của một nữ tu Ḍng Phan Sinh, Thea Bowman, một con người nổi bật về nhiều lănh vực như thuyết tŕnh, ca hát, giảng dạy và giảng thuyết nữa. Số phận nghiệt ngă đă khiến chị phải mang căn bệnh ung thư măn tính. Điều đáng nói ở đây, thay v́ thất vọng, chán nản, th́ chị lại luôn vui tươi, yêu đời, và quy tụ quanh ḿnh hàng ngàn người cùng sống linh đạo vui tươi của chị, cùng học cách thức truyền thông vẻ đẹp và sức khoẻ của tinh thần Phi Châu. Không bao lâu trước khi chị qua đời, một phóng viên của tờ báo “Công giáo Mỹ” phỏng vấn chị về vấn đề “tại sao con người phải đau khổ ?”. Chị trả lời : “Tôi cũng không biết nữa. Tại sao lại có chiến tranh ? Tại sao có người nghèo đói ? Tại sao có đau khổ ? Có lẽ đó là sự khích lệ cho những ai đang phải phấn đấu để đến gần người khác, để giúp đỡ người khác, để yêu thương người khác, để được chúc lành và tiến triển trên tiến tŕnh thành nhân. Có lẽ đó là sự khích lệ để chúng ta gặp gỡ Đức Giêsu trong thế giới của ḿnh, để nh́n ra công việc của Người, và cảm nhận những đau khổ Người đă chịu. Tôi biết rằng đau khổ sẽ mở ra cho chúng ta một viễn cảnh mới và giúp chúng ta nhận ra rơ hơn giá trị thực sự của ḿnh. Đau khổ cũng giúp tôi nhận ra rơ những mối tương quan của ḿnh … Có thể đau khổ cũng chặn đứng những bước chân của chúng ta, nhưng lại thúc đẩy chúng ta đương đầu với những thực tại trong chính bản thân và trong môi trường ḿnh sống”. Từ những cảm nghiệm của chị Thea, những cảm nhận xuất phát từ ranh giới mỏng manh giữa sự sống và sự chết, vấn đề đau khổ thực sự không c̣n hỏi là tại sao, mà là chúng ta làm ǵ với những biến cố đau khổ đó. Cuối cùng, đau khổ cũng không thể giải thích được. Tuy nhiên, khi chúng ta tích cực đối diện, đón nhận và để đau khổ biến đổi ḿnh thành những con người mẫn cảm, nhân ái hơn, th́ đau khổ lại trở thành khí cụ có sức mạnh cứu độ chúng ta.
Kitô hữu không lẩn tránh, nhưng đối diện với đau khổ và coi đau khổ như trung tâm của mầu nhiệm vượt qua, mầu nhiệm vượt qua và phục sinh vinh hiển. Người Kitô hữu tin rằng, qua mầu nhiệm này chúng ta được cứu độ, được cứu khỏi tội lỗi và quyền lực của sự dữ, được chung hưởng vinh quang bất diệt. Ḷng trắc ẩn của Đức Giêsu Đức Giêsu không muốn con người phải đau khổ. Trong suốt hành tŕnh thi hành sứ mạng, Người luôn cố gắng đẩy lui mọi đau khổ nơi con người. Đức Giêsu trích dẫn lời ngôn sứ Isaia, và nói cho dân chúng biết, những lời đó nay đă được ứng nghiệm, Người chính là Đấng Thiên Chúa sai đến : “Thần Khí Chúa ngự trên tôi, v́ Chúa đă xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin mừng cho kẻ nghèo hèn. Người đă sai tôi đicông bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù biết họ được sáng mắt, trả lại tự do cho người bị áp bức, công bố một năm hồng ân của Thiên Chúa.” (Lc 4,18) Đau khổ của con người đă đụng chạm đến ḷng thương cảm của Đức Giêsu. Người đă chữa lành cho người bị bại tay (Mc 3,5), đă chữa lành cho nhạc mẫu ông Phêrô (Mc 1,30-31), đă cho người phong hủi được sạch (Mc 1,41-42)… Đức Giêsu luôn “chạnh ḷng thương” những ai đau khổ. T́nh thương luôn đi trước, luôn thắng thế, vượt qua mọi rào cản và có sức giải phóng con người. Đức Giêsu đă tự đồng hóa ḿnh với đám lê dân, với người thấp cổ bé họng, những kẻ đói khát, tù tội, bệnh tật (Mt 25,31-46). Đây là những người đầu tiên được cứu độ, được nghe loan báo Tin Mừng. Đức Giêsu căn dặn các môn đệ : “Dọc đường, anh em hăy rao giảng rằng : Nước trời đă đến gần, anh em hăy chữa lành những người đau yếu, làm cho kẻ chết sống lại, cho người phong hủi được sạch bệnh, và khử trừ ma quỷ” (Mt, 10,7-8). Đức Giêsu luôn đồng hành với chúng ta, ngay cả trong cái chết Đức Giêsu, cả nhân tính và Thiên tính, đă chia sẻ trọn vẹn kiếp người với chúng ta. Là một con người, Đức Giêsu đă không được miễn thứ cho khỏi cô đơn, sợ hăi, bị từ chối, bị hiểu lầm, chống đối, đau khổ… và cuối cùng là cái chết. Như thế, chẳng có chi của con người c̣n có thể xa lạ với Người nữa. Đức Giêsu đă đồng hội đồng thuyền với kiếp người trong cơi nhân sinh này. Nếu như cái chết là chướng kỳ ghê gớm nhất đe dọa con người, th́ Đức Giêsu không những đă chọn đi qua cửa chết đó, mà c̣n chết một cách nhục nhă nữa. Người đă tự do đón nhận cái chết với một t́nh yêu mănh liệt. Người không hề lẩn trốn cho dù có sợ hăi, xao xuyến. Trong nỗi cùng cực nhất, con người vẫn gặp được nơi đấy người bạn đồng hành là chính Đức Giêsu. Đời sống mới sau cái chết Cái chết, đối với Đức Giêsu, không phải là chấm dứt tất cả. Sau khi chịu đóng đinh vào thập giá và nhận lưỡi đ̣ng đâm thấu trái tim, Đức Giêsu cũng chỉ nghỉ yên ba ngày trong ḷng đất. Cái chết và sự phục sinh của Người chứa đựng một sự thực cứu độ vĩ đại : ai chịu đau khổ v́ t́nh yêu sẽ cảm nhận một đời sống mới, một đời sống sung măn, không phải ở cuộc đời nào khác, mà ngay ở cuộc sống trần gian này. Ai chết v́ t́nh yêu th́ sẽ hiểu được thế nào là cuộc sống vinh quang bất diệt. “Đời sống vĩnh cửu” không phải chỉ sau cái chết, nhưng chúng ta có thể cảm nhận được ngay ở cuộc sống hôm nay. Như vậy, ư nghĩa của đau khổ đối với mỗi Kitô hữu là : đau khổ có thể trở thành phương tiện để cứu độ con người. Xuyên qua đau khổ, con người được biến đổi, được thăng hoa, và hoàn trọn nhân cách của ḿnh. Vấn đề c̣n lại không phải là “Tại sao” chúng ta đau khổ, mà là chúng ta đă đón nhận đau khổ “như thế nào ?”. Đối với các Kitô hữu, ai biết liên kết sự đau khổ của ḿnh với sự đau khổ của Đức Giêsu và tin rằng Đức Giêsu luôn ở bên ḿnh trong cả những khoảnh khắc đen tối nhất, th́ những nỗi đau khổ có thể biến đổi chính họ thành con người trắc ẩn hơn, sâu sắc hơn. Đối với họ, cái chết đă mất đi nọc độc, và đây chính là “giờ chiến thắng” (1 Cr 15,54).
Thành nhân chẳng phải là tiến tŕnh tự nhiên ắt có, mà là hoa trái trổ sinh từ những đau khổ. Thế nhưng, không phải qua đau khổ, ai cũng được thành nhân. Có kẻ đă phải ngậm đắng nuốt cay và đă ngă gục, bởi lẽ, trong đau khổ ấy vắng bóng t́nh yêu. Hơn nữa, phải chấp nhận đau khổ là một thành phần trong đời sống con người, đơn giản chỉ v́ không ai tránh khỏi. Có nhiều người lẩn tránh đau khổ bằng cách vùi đầu vào khói thuốc, vào men rượu, vào ái t́nh… Cuối cùng nỗi đau lại càng xoáy ṃn sâu thêm. Thái độ tích cực có lẽ là đón nhận đau khổ và biến đổi nó, đừng để nó quật ngă ḿnh, đừng đánh mất đi giá trị và định hướng đời ḿnh. Chấp nhận những rủi ro Rủi ro là điều chẳng ai mong mỏi, nhưng cũng ai có thể từ chối được. Chấp nhận sự may rủi không phải là buông theo số phận, mà là mở ngỏ lối vào và cho phép khổ đau có thể biến đổi chúng ta. Một điều thật nghịch lư : nếu muốn tận hưởng cuộc sống, chúng ta phải biết mở ḷng với đau khổ; nếu muốn yêu thương, chúng ta phải chấp nhận mất mát ! Cuộc sống tṛn đầy đ̣i hỏi chúng ta phải biết đón nhận cả những điều không hay đó. Một khi chúng ta chấp nhận đau khổ như cái giá sự hiện hữu của con người, chúng ta cần đặt vấn đề với chính bản thân : “Được rồi, tôi sẽ làm ǵ với nỗi khổ này đây ? Làm thế nào để nỗi khổ này có thể trở thành điều tích cực cho tôi ?” Chúng ta không thể kiểm soát được hết những nguyên nhân gây đau khổ, nhưng chúng ta có thể chọn lựa và có trách nhiệm với chính nỗi đau của ḿnh. Lạc quan trong đời sống Chúng ta thường cảm thấy chán nản, buồn sầu, tiếc nuối khi đối diện với những mất mát : một kế hoạch bị bỏ dở, một mối tương quan thân thiết bị phá vỡ, cái chết của người thân… Để phản kháng lại khoảng trống đó, người ta thường hay co cụm ḿnh lại hoặc là giận dữ, ê chề, buông xuôi tất cả. Tất cả những thái độ đó đều tiêu cực, phá hủy sự trọn vẹn của đời sống. Cần lạc quan hơn để phát hiện ra than hồng vẫn ủ trong đống tro tàn. Đó là thái độ tích cực mỗi người cần phải có. Chúng ta không lạc quan ngây thơ mà từ chối hay coi những biến cố đó như không xảy ra hoặc không ảnh hưởng ǵ tới ḿnh. Thái độ như thế cũng dễ biến ta thành con người hời hợt, vô t́nh, vô cảm với cuộc sống. Như vậy ta không thể phủ nhận mất mát, nhưng không để những điều này quật ngă chúng ta. Thế nhưng, thường khi chúng ta cố t́nh trốn chạy nỗi ê chề của ḿnh, lẩn trốn người khác, và có khi lẫn trốn cả chính ḿnh nữa. Hăy tập đối diện và đón nhận tất cả như một tiến tŕnh của đời sống, một cuộc sống đích thực. Thừa nhận những mất mát Phần đông chúng ta hay được dạy : mất mát là điều không có thật, nó chỉ như áng mây trôi qua mà thôi; hoặc cũng chỉ như nhắm mắt nhổ cái răng sâu, thế thôi, chẳng mất mát ǵ. Nói như thế là không dám đối diện với sự thật. Bố tôi mất, người yêu bỏ tôi… đó là nỗi đau rất thực không thể nào phủ nhận. Chỉ khi nào tôi dám chấp nhận sự thật về những mất mát đó, lấy khoảng cách với chính cái đang tác động lên tôi, lúc đó tôi mới có thể cảm thấy được trong nỗi đau vẫn có vị ngọt, và từ đó tôi có thể thanh thản đón nhận. Nỗi đau cũng có sức mạnh riêng của nó. Bài học quư giá ở đời, người ta ít khi có được do thành công mà phần lớn là rút ra từ những lần thất bại. Thể hiện cảm xúc của ḿnh Nỗi mất mát làm nên cảm xúc của con người và cảm xúc này rất cần được biểu lộ bằng một thứ ngôn ngữ riêng biệt. Nếu cảm xúc không được biểu tỏ, cứ phải dồn nén, đóng kịch, con người dễ căng thẳng, trầm cảm, bất măn kinh niên hoặc nổi khùng, bạo lực. Thiên Chúa tạo dựng con người với cảm xúc. Nếu chúng ta biết lắng nghe, biết trở nên “bạn hữu”, và diễn tả những cảm xúc ấy, chúng ta có thể vượt qua được nhiều bế tắc. Chối từ cảm xúc, cũng là chối từ một phần hiện hữu của ḿnh. Bạn diễn tả cuộc đời ḿnh thế nào, nếu không phải là bằng việc làm và cảm xúc ? Những nỗi buồn vui, b́nh tĩnh, nóng giận… không tự nhiên đến rồi đi một cách vô thưởng vô phạt, nhưng làm nên nhân cách của chúng ta. Nếu điều này không được thể hiện đúng đắn, sẽ biến thành những vô thức đeo đẳng chúng ta măi. Đừng ngồi yên chờ sung rụng Sau khi đă đối diện với nỗi mất mát và tích cực diễn tả cảm xúc của ḿnh, chúng ta phải tiếp tục lên đường, đừng ngồi yên chờ sung rụng, phải làm một điều ǵ đó để kiện toàn phần c̣n lại cuộc đời chúng ta. Nói như thế không có nghĩa là khi đă lên đường, nỗi đau không c̣n nữa. Đôi khi nỗi mất mát hằn sâu trong ḷng ḿnh, trở thành một phần của kư ức mà ta măi phải mang theo. Tuy nhiên, biến cố đó trở nên nhẹ nhàng hơn, cho phép ta vươn ḿnh băng tới, tương lai phía trước vẫn luôn đợi chờ. Hăy đặt ra cho ḿnh những dự phóng và nỗ lực t́m cách thực hiện. Cuộc sống luôn năng động và biến chuyển không ngừng, chúng ta không được phép dừng chân tại chỗ, chỗ đất chân ḿnh đứng hôm qua, hôm nay đă khác rồi; c̣n chần chừ ǵ nữa, cuộc sống đang mời ta vươn tới.
|
|