Back

 
 

 


Thành Phố Biển

và Những Phận Người Khổ Đau

Nhóm Sinh Viên Thiên Ân - Minh Đức

 

Nha Trang sắp vào hạ rồi. Biển Nha Trang xanh trong. Những cơn gió biển bồng bềnh mời gọi du khách tới khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên và t́m kiếm những giây phút nghỉ ngơi yên lành. Nhưng cũng chính tại thành phố biển ấy, có những mảnh đời dễ bị lăng quên. Họ khổ đau rằn vặt trong bệnh tật. Họ cô đơn ở tuổi xế chiều. Họ hồn nhiên với tiếng hát, lời ca cố quên đi nỗi đau thế xác dày ṿ. Họ là những bệnh nhân tâm thần, những người già ở Trung tâm tiếp nhận quản lư các đối tượng xă hội (c̣n gọi là Trung tâm bảo trợ xă hội) thuộc Sở Lao động-Thương binh  tỉnh Khánh Ḥa, những bệnh nhân của Khoa phong thuộc Bệnh viện Da liễu tỉnh Khánh Ḥa.

Khổ đau những phận người.

Đường 2 tháng 4, phường Vĩnh Hải dường như b́nh yên hơn những con đường khác của thành phố biển Nha Trang. Xung quanh nó là những ngọn núi cao chắn hướng nh́n ra biển rộng như để hướng những ánh mắt vút lên trời cao xanh thẳm. Trung tâm bảo trợ xă hội tỉnh Khánh Ḥa lặng lẽ nằm bên đường. Khuôn viên của trung tâm cũng đẹp như nhiều trung tâm xă hội khác mà chúng tôi có dịp đi trước đây. Một khoảng sân vườn có những bông mẫu đơn rực đỏ dưới nắng đầu chiều và những khu nhà bao quanh.

Con đường nhỏ trải đá mạt bên hông Trung tâm đưa chúng tôi vào Khu bệnh nhân tâm thần. Cánh cửa lưới sắt mở ra. Trước mắt chúng tôi là một khu nhà nhỏ (giống như một khu nhà trọ b́nh dân). Ở đây có 10 pḥng th́ tới 8 pḥng cửa đóng then cài. Đằng sau những khung cửa sổ then sắt những ánh mắt trắng dă nh́n chúng tôi cḥng chọc. Có cả những tiếng cười lanh lảnh, những tiếng x́ xào, những cánh tay chỉ trỏ…Nỗi sợ cố hữu trỗi dậy ḥa lẫn với cảm giác xót xa. Cái nắng trưa gay gắt hắt xuống sân nền xi măng nóng bỏng làm bốc hơi những vũng nước nhỏ đọng lại trên sân. Một mùi hôi thối rất đặc trưng, vừa quen vừa lạ khiến nhiều người trong chúng tôi phải nhăn mặt. Không phải là lần đầu tiên đến với những người bị tâm thần nhưng sao cơn buồn nôn bất chợt khiến tôi phải cố gắng kiềm chế.

Sơ Mađalêna Nguyễn Thị Đông, ḍng Nữ Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ cho biết: nơi đây có 52 bệnh nhân tâm thần, có 23 nữ, 29 nam; họ đến từ nhiều tỉnh khác nhau. Họ là những người đang  ở trong t́nh trạng nặng do đó có tới 8 pḥng thường xuyên khóa. Có một pḥng nhẹ hơn được mở. Pḥng c̣n lại là của người quản lư khu.


 

Khu bệnh Tâm Thần


 

Quà cho các bé

Thu hút cái nh́n đầu tiên của chúng tôi là một thân xác tiều tụy nằm co quắp ngay trên hành lang, bất động để mặc cho ruồi nhặng bu lại trên ḿnh. Đó là một bệnh nhân tâm thần già. Lan Phương, một thành viên trong nhóm  bước lại đưa bánh cho bệnh nhân này. Lúc đó ông mới ngóc đầu dậy cầm bánh mà đưa thẳng vào miệng. Phương ân cần lấy lại bánh để bóc vỏ rồi mới đưa lại cho bệnh nhân. Bác Nguyễn Trung ( 69 tuổi), người trông coi khu bệnh nhân tâm thần cho biết: bệnh nhân này đă trên 70 tuổi rồi. Ông bị bất toại toàn thân. Hàng ngày chú Nguyễn Trung bế ông ra đặt ở hành lang cho thoáng. Chú cũng cho biết các bệnh nhân ở đây một ngày phải tắm hai lần. Lúc chúng tôi đến cũng là lúc các bệnh nhân vừa được cho tắm xong. Nhưng cái mùi đặc trưng của khu bệnh nhân tâm thần vẫn c̣n đó nặng nề.

Các thành viên trong nhóm mang bánh tới các pḥng cho những bệnh nhân tâm thần. Ai cũng cố gắng nói chuyện với những người phía sau khung cửa sổ. Nhưng những tiếng đáp lại các bạn trẻ là ánh mắt vô cảm, cái gật đầu theo kiểu liên hồi, hay là những nụ cười chói tai...Chúng tôi chú ư tới căn pḥng cuối nằm sâu trong hành lang của khu bệnh nhân tâm thần. Hai bệnh nhân trong pḥng tên là Tấn và Thọ. Họ là hai người bị nặng nhất. Chân của họ phải xích lại ngay trong pḥng dù cửa pḥng cũng đă được khóa. Thọ mặc một chiếc váy màu tím được xích ở gần cửa pḥng. Khuôn mặt anh nh́n rất hiền; cái miệng th́ luôn nói “cho em xin mười ngàn đi”. Anh c̣n trả lời được là năm nay 28 tuổi rồi. Tấn th́ trần truồng được xích ở phía trong. Đôi mắt Tấn trắng dă, đôi tay hết đưa ra xin rồi chụm lại như cầu khẩn. Khuôn mặt không một chút cử động, đờ đẫn. Con người ấy nh́n mà như một thứ cây khô cứng, chỉ có những cử động vô thức dưới nắng chiều hắt bên song cửa. Một cảm giác đánh mất linh hồn khiến chúng tôi sợ… Chú Nguyễn Trung kể: vậy mà mỗi đêm họ vẫn kêu la và đập phá cửa ầm ầm.

Tiếp xúc và nói chuyện với những người tâm thần chúng tôi quen dần. Không c̣n cảm giác ái ngại như lúc đầu nữa. Những cuộc nói chuyện hỏi han đa số một chiều nhưng đă cho chúng tôi những cảm xúc thật đặc biệt. Những giọt nước mắt xót xa thương cảm của một số thành viên đă rơi dù cố gắng dấu đi.

Chúng tôi chụp h́nh những con người ấy. Và thật bất ngờ khi nhiều khuôn mặt mấy phút trước c̣n lạnh lùng như chẳng cần biết sự có mặt của chúng tôi đă cười. Họ thích thú với những h́nh ảnh chúng tôi cho xem. Có người cười rú lên, vỗ tay thích thú khi chúng tôi nói “anh cười  đi”. Một gương mặt trẻ trung, nhưng đôi mắt th́ trắng đục hồn nhiên cười lên tiếng “h́ h́” khi chúng tôi chụp h́nh. Đó là anh Tiến. Có lẽ anh chỉ hơn chúng tôi một hai tuổi là cùng.Vậy là cũng thuộc thế hệ 8x.

    Khu bệnh nhân tâm thần có 3 pḥng dành cho bệnh nhân nữ. Chúng tôi nói chuyện với một bệnh nhân tên là Hiền. Chị vẫn nhớ tên ḿnh, nhớ ḿnh quê ở Khánh Ḥa và nói rằng năm nay chị đă 20 tuổi. Chị Hiền hào hứng khoe với chúng tôi chị có người yêu mới 18 tuổi, kém chị 2 tuổi, lại quả quyết rằng ḿnh có đứa con đang đi học. Tôi trêu chị “người yêu chị có đẹp trai như em không?” chị cười tít mắt, miệng hét lên: “đẹp! đẹp!”. Một nỗi xót xa và một chút lạc quan, tôi nhận ra những người bệnh này dù không tỉnh táo nữa nhưng từ sâu trong tiềm thức vẫn c̣n đó những khát vọng yêu thương rất con người.

Cô Duyên ở pḥng bên trông khá tỉnh táo. Cô nhớ rất rơ họ tên của ḿnh là Trần Thị Duyên, 45 tuổi ở Thanh Hóa. Hỏi cô bị bệnh ǵ cô trả lời “bị tâm thần”. Cô kể ḿnh bị chồng bỏ. Đưa tay sờ lên mái tóc ngắn như đàn ông của ḿnh, cô nói là “ các sơ cắt tóc đẹp cho”.  

Đầu ngón tay các bệnh nhân ở đây hầu hết đều bị nám vàng. Đó là do với mỗi điếu thuốc lá có được, họ hút đến khi không c̣n ǵ để hút mà vẫn hút. Tàn thuốc làm xém da tay họ. Chú Trung cho biết: “đêm đến họ làm loạn, tôi phải cho thuốc lá họ mới yên”.

Đă đến lúc chúng tôi phải sang thăm những người ở khu khác, bước ra khỏi khu tâm thần rồi mà vẫn c̣n đó những gương mặt, những cử chỉ vô thức của những số phận đau khổ ám ảnh chúng tôi. Những lời họ nói với chúng tôi dù có thể chẳng phải là sự thật nhưng nó là những mảng kư ức quư báu c̣n xót lại nơi những con người đau khổ. Chợt nhớ về quan niệm của người Công giáo: thân xác chỉ là ngôi nhà tạm, là phương tiện; linh hồn mới là sự sống động, cần được quan tâm ǵn giữ hơn.

Tuổi già cô quạnh.

Khu nhà ở dành cho người già neo đơn nằm cách khu bệnh nhân tâm thần chỉ vài bước chân. Ở đây hiện có trên 50 cụ được chăm sóc. Các cụ được xếp vào khoảng 10 pḥng, mỗi pḥng có 5 giường nằm. Có những người bị tật nguyền, lại có những người bị tâm thần nhẹ. Nh́n họ ai cũng thấy được ở họ một nét rất riêng. Đó là nỗi cô đơn tuổi xế chiều.

Thăm Các Cụ Dưỡng Lăo

Cái nắng chiều rọi qua song cửa sổ làm đổ bóng một dáng h́nh gầy g̣. Cụ Nguyễn Thị Liên người Quảng Ngăi nh́n chúng tôi bước vào chào hỏi mà chỉ cười khẽ theo cách xă giao. Cụ năm nay 65 tuổi nhưng trông cụ già hơn bởi những nếp nhăn hằn trên khuôn mặt gầy g̣. Da người già thường khô giáp, ở cụ nó như co lại, bóp chặt khuôn mặt cô độc.  Cụ kể cho tôi nghe về cuộc đời cụ bằng chất giọng đều đều không có nhiều cảm xúc. Trong một đợt càn quét của lính Mỹ, bom đạn đă làm tay cụ bị cụt mất hai ngón, bị bể xương chậu. Cụ di chuyển khó khăn ngay trên chiếc giường đơn của ḿnh. Người thân đa số không c̣n, chỉ có mấy đứa cháu th́ “ chúng c̣n phải  làm ăn nữa”… Cụ đành xin vào Trung tâm này để “sống nốt”.

Nghe kể trợ cấp của những người già ở đây là 3000đ/ ngày. Ở Sài G̣n mỗi bữa cơm b́nh dân chúng tôi ăn có giá thấp nhất cũng phải 10.000 đồng. Vậy mà cụ Duyên vẫn nói với tôi rằng “vậy mà ăn cũng chẳng hết”.

Th́ lúc chán người ta ăn đâu có ngon lành ǵ, cảm giác đói cũng chào thua nỗi cô độc. Nh́n cái túi bóng đựng mấy gói ḿ tôm, tôi hỏi cụ và được biết đó là quà của các đoàn từ thiện. Tôi thay mặt nhóm tặng cụ ít tiền và chiếc khăn mặt. Cụ rưng rưng chúc tôi và cả nhóm học hành thật tốt để sau này có nghề  nghiệp đàng hoàng.

Giục mấy bạn trong nhóm đang lưu luyến nói chuyện thêm với các cụ, nhưng tôi cũng muốn ở lại… Tranh thủ tôi lôi máy h́nh ra chụp kỷ niệm cho các cụ và thành viên nhóm Gia Đ́nh Thiên Ân.

Chúng tôi tập trung chuẩn bị sang chơi và tặng quà cho các em nhỏ bên khu dành cho trẻ mồ côi. Chị Chi, một thành viên trong nhóm kể với tôi, chị chót hỏi riêng tư khiến một bà cụ bật khóc. Có lẽ đă có nhiều cảm xúc trong ḷng các thành viên  Gia Đ́nh Thiên Ân. Mấy phút  trước khi ở bên những người già neo đơn,  họ tươi cười, ân cần hỏi han các cụ, nhưng giờ đây họ có vẻ trầm lắng hơn với những suy nghĩ riêng.

Niềm lạc quan trước bệnh tật

Chuyến ra Nha Trang lần này, Gia Đ́nh Thiên Ân c̣n tới thăm Khoa phong của Bệnh viện da liễu tỉnh Khánh Ḥa nằm sâu trong con đường Nguyễn Khuyến thành phố Nha Trang. Khuôn viên ở đây đẹp nhưng đượm chút vắng lặng. Nơi đây hiện có 39 bệnh nhân đang được chăm sóc và điều trị. Có nhữg bệnh nhân là người Kinh nhưng chủ yếu vẫn là những người dân tộc thiểu số như Răcklay, Êđê, T’ring đến từ những huyện miền núi của tỉnh Khánh Ḥa.

Không gian vốn yên ắng của Khoa phong được khuấy động bởi sự có mặt của Gia Đ́nh Thiên Ân. Chúng tôi đến từng pḥng thăm hỏi những  người bệnh. Nh́n chân tay họ có những ngón bị cụt hay những chỗ c̣n đang lở loét phải băng bó lại chúng tôi cảm nhận phần nào nỗi đau thể xác mà những người ở đây đang phải gánh chịu. Nhưng có một điều thật đặc biệt là những người ở đây không hề tỏ ra mặc cảm. Họ thân thiện, xúc động trước những lời hỏi han, chia sẻ của chúng tôi. Nụ  cười luôn thường trực trên môi, họ cười cách thoải mái, hồn nhiên như chưa hề gặp phải một nỗi buồn nào ghê gớm.

Bác Trần Tiến  Thức, 62 tuổi, người thành phố Nha Trang, ngồi trên xe lăn, đôi tay chẳng c̣n ngón nào vẫn vung lên bắt nhịp hát cho chúng tôi nghe. Bác kể rằng hồi trước bác ở trong ban văn nghệ quân đội và tự hào khoe bác có thể hát từ giờ tới chiều tối cho chúng tôi nghe. Và thế là bác lại hát, một bài hát vui về món thịt cầy của thế hệ trước. Chú Hồ Đắc Thanh, chú Hà Đắp (người Răcklay) và cả chúng tôi ngồi bên cũng hùa theo vung vẩy đầy khí thế.

Đến thăm những người kém may mắn ở khoa phong này chỉ trong khoảng hơn một giờ đồng hồ nhưng chúng tôi đă có thêm bài  học về niềm lạc quan, tin yêu cuộc sống.

Chuyến đi Nha Trang  lần này xa, mệt nhưng Gia Đ́nh Thiên Ân đă gặt hái được thật nhiều. Có thêm  những bài học về sự hữu hạn, bất toàn của kiếp người, sự khổ đau, và niềm lạc quan. Nhưng trên tất cả chúng tôi nhận ra Thiên Chúa luôn quan pḥng, và yêu thương tất cả. Sợi dây đoàn kết của Gia Đ́nh Thiên Ân thêm bền chặt, và t́nh yêu mà Thiên Ân đón nhận đă được sẻ chia.