Ngày 30 tháng 06.
Thánh Vinh Sơn Đỗ Yến
Linh mục ḍng Đaminh - (1764 – 1838)

Ông lăo lang thang.

Vinh Sơn Đỗ Yến được họa lại dưới chân dung một cụ già tuổi ngoài thất tuần, râu tóc bạc phơ sau hơn bốn mươi năm tận tụy với đoàn chiên Chúa tại nhiều giáo xứ ở Hải Dương. Như lương y tận tâm với con bệnh, vị linh mục cao niên khả kính, đạo dức, hiền từ ấy đă luôn hiện diện giữa giáo hữu trong mọi cơn thử thách.

Giờ đây khi nhà vua gắt gao truy lùng các linh mục và hăm dọa phá b́nh địa khu vực giám chứa chấp bất cứ đạo trưởng nào, vị tông đồ lăo thành không muốn gây liên lụy cho đoàn chiên, đă từ giă xứ Kẻ Sặt thân thương lên đường bước tới một phương trời vô định… như Đức Kitô xưa "cáo có hang, chim có tổ, nhưng con người không chỗ tựa đầu". Cuộc li biệt đoàn chiên yêu quí dưới thế đă đưa cha Vinh Sơn Đỗ Yến đến đoàn tụ với các thánh trên trời : Vị cha già đă lănh triều thiên tử đạo làm phần thưởng muôn đời Thiên Chúa trao ban.

Linh mục ḍng thuyết giáo

Vinh Sơn Đỗ Yến chào đời năm 1764 (thời Hậu Lê), tại Trà, xứ Phú Nhai, tỉnh Nam Định. Đây là một miền đất "ph́ nhiêu" đă phát sinh nhiều vị thánh : Vinh Sơn Liêm, Tôma Dụ, Đaminh Đạt… Cậu Vinh Sơn Yến theo lời Chúa gọi sống đời tu tŕ ngay từ thời niên thiếu. Sau một thời gian rèn luyện nhân đức và học hỏi các môn triết, thần, thày được Đức Giám Mục Delgado Y phong chức linh mục năm 1798. Người ta tưởng cuộc đời tông đồ của ngài kết thúc ngắn ngủi, v́ ngài đă bị bắt trong cơn cấm đạo cuối đời cảnh Thịnh. Nhưng may mắn nhờ các tín hữu dùng tiền chuộc lại, cha đă được tha về.

Ngày 22.07.1807, cha Vinh Sơn Đỗ Yến lănh áo ḍng Đaminh và được tuyên khấn năm sau. Đời tu ḍng giúp cha kết hiệp mật thiết hơn với t́nh yêu Chúa. Ngài sống rất khiêm tốn, thường hy sinh hăm ḿnh và thầm lặng lâu giờ trong chiêm niệm. Tâm hồn luôn bùng cháy ḷng mến yêu, cha nhiệt tâm với tông đồ truyền giáo, không nề quản mệt nhọc hay hiểm nguy đến tính mạng. Dưới triều Gia Long (1802-1820) và đầu thời Minh Mạng cha Vinh Sơn Yến thi hành sứ mệnh tông đồ trong bầu không khí b́nh an. Thoạt tiên cha đảm trách giáo xứ Kẻ Mốt, sau chuyển sang xứ Kẻ Sặt, thuộc t́nh Hải Dương. Nơi nào Ngài cũng hết ḿnh củng cố đức tin cho các tín hữu và hoán cải nhiều người ngoại giáo tin theo đạo Chúa. Các tín hữu khẳng định ngài luôn vui tươi khôn ngoan, b́nh tĩnh, dịu hiền và thánh thiện.

Bước chân lưu lạc

Năm 1838, vua Minh Mạng truyền các quan chức phải triệt để thi hành chiếu chỉ cấm đạo tại các giáo phận Đàng Ngoài. Nhiều giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo hữu đă anh hùng hy sinh mạng sống v́ trung thành với đức tin. Nhiều thánh đường chủng viện, nhà chung bị tàn phá. Cha Vinh Sơn Đỗ Yến, chánh sứ Kẻ Sặt, rất đau ḷng chứng kiến cảnh các con chiên ḿnh chịu cưỡng bách hạ ngôi thánh đường khang trang do công sức vất vả và tiền bạc họ đóng góp để xây dựng nên. V́ thuơng đoàn chiên đang cảnh ngộ gian nan, ngài ở lại giữa họ, nay ở nhà này, mai ở nhà khác, ban đêm lo cử hành phụng vụ dâng lễ, ban ngày đến khuyên bảo các tín hữu và ban bí tích cho họ. Tất cả những điều đó cha phải làm kín đáo tương tự thời sơ khai của Giáo Hội.

Nhưng khi hay tin cha Vinh Sơn Yến vẫn c̣n lẫn trốn trong xứ Kẻ Sặt, các quan liền cho tăng cường kiểm soát chặt chẽ, quyết lùng bắt ngài cho kỳ được, và dọa tàn phá b́nh địa làng Sặt. V́ muốn giáo hữu được yên ổn, vị chủ chăn âm thầm ra đi, mang theo nỗi niềm đau xót phải xa cách đoàn chiên yêu quư. Cha hoàn toàn tín thác mọi sự vào bàn tay quan pḥng.

Trước hết cha đến họ Thừa, nhưng thấy nơi đây không bảo đảm, ngài lại lên đường đến họ Lực Điền (Hưng Yên). Đường xa mệt mỏi, ngào dừng chân nghỉ dưới bóng bụi tre. Một khách bộ hành đi qua hỏi : "Ông lăo đi đâu sao lại ngồi đây ?" Để giấu tung tích, cha liền giả vờ hỏi xem đường nào đi Kẻ Sặt, đường nào về Lực Điền. Người khách chỉ giúp rồi bỏ đi tiếp tục cuộc hành tŕnh, ngày 08.06 cha gặp ông Cai Phan. Ông làm bộ thương cảm nài nỉ ngài nên ở nhà ḿnh. Thế rồi ông trở mặt bắt ngài, cho đóng gông và giải về Hải Dương. Khi hay tin giáo xứ Kẻ Sặt và Lực Điền đem trâu và tiền đến chuộc, nhưng ông Cai nhất định không cho v́ hy vọng được quan ban thưởng nhiều hơn. Cha Vinh Sơn phải hết lời khuyên can mới ngăn được hai họ khỏi dùng vũ lực để giải thoát ngài.

Tại Hải Dương 3 ngày sau vị tông đồ được đưa ra trước công đường. Quan tuần phủ tỉnh này vốn ḷng nhân hậu, lại có lời can thiệp của ông lang Hàn, y sĩ chữa bệnh cho quan, nên không muốn vấy máu người có đạo, ông xin vị linh mục tự nhận là lang y để ông phóng thích. Vị chứng nhân trả lời : "Không, tôi không phải là thày lang. Tôi là thày cả chuyên giảng đạo và tế lễ Thiên Chúa. Tôi sẵn ḷng chịu chết v́ lẽ đó, chứ không nói dối để được sống".

Quan t́m cách khác để trả tự do cho cha Yến. Ông truyền vẽ ṿng tṛn xung quanh chỗ cha đứng, bảo ngài bước qua đó như bước quan Thánh Giá vậy. Một lần nữa vị tuyên xưng đức tin lại cương quyết từ chối : "Làm như thế không khác nào tôi chối đạo". Quan tuần phủ thấy không thể làm lay chuyển đức tin của vị linh mục lăo thành, liền làm sớ tường tŕnh vế kinh. Nhưng v́ không muốn đích thân xử án người vô tội, quan xin phép triều đ́nh cho giải cha về tỉnh nguyên quán là Nam Định.

Giờ ân thưởng

Vua Minh Mạng không chấp thuận và kết án tử h́nh ngay. Bản án kư ngày 20.06.1838, vế tới Hải Dương ngày 30.06, nội dung như sau:

"Đỗ Yến bản quốc là đạo trưởng Gia Tô, bị bắt mà không chịu bỏ đạo, thật là người ngu muội cố t́nh không theo đường phải, vậy trảm quyết ngay đem về Nam Định làm ǵ?".

Trong 3 tuần lễ bị giam, nhờ sự can thiệp của ông lang Hàn, cha Vinh Sơn Yến không phải mang gông xiềng, được phép nhận lương thực giáo hữu thăm nuôi khá đầy đủ. Ngày đêm ngài chỉ chuyên cần nguyện kinh và trầm lặng trong suy niệm lâu giờ.

Ngày 30.06.1838, quan tuần phủ thi hành ngay bản án mới nhận được. Cha Vinh Sơn hiên ngang tiến ra pháp trường ớ ngă tư, gần họ B́nh Lao, cách thành Hải Dương một cây số vế phía Tây. Gương mặt hiền từ của vị linh mục lăo thành đáng kính với dáng điệu thanh cao khiến nhiều người xúc động. Tới nơi ngài quỳ gối cầu nguyện thật sốt sắng, rối lư h́nh thi hành phận sự. Chỉ một nhát gươm vung lên đầu vị tử đạo rơi xuống đất.

Quan tặng một tấm vải đế tẩm liệm và truyền khâu đầu vị tử đạo vào cổ, rối cho phép tín hữu họ B́nh Lao đưa về an táng. Tám tháng sau, tín hữu cải táng vào nhà thờ Thọ Ninh. Khi cải táng người ta thấy thi hài của cha Vinh Sơn c̣n nguyên vẹn như mới ly trần. Ông Trưởng Dong một người ngoại giáo, được chứng kiến tận mắt đă nói : "Thật là người sống khôn thác thiêng, đă tám tháng mà không tiêu hao chút nào, không hôi tanh lại thoảng mùi thơm tho nữa."

Anh hùng tử đạo Vinh Sơn Đỗ Yến, linh mục ḍng Đaminh, đă được Đức Lêo XIII suy tôn chân phước ngày 27.05.1900. Ngày 19-06-1988, Đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên hàng Hiển thánh.