Ngày 12 tháng 12
Thánh Simon PHAN ĐẮC H̉A
Y sĩ - (1774 – 1840)

Nhờ đấng yêu mến tôi

"Ai có thể làm chúng tôi xa ĺa được ḷng mến Chúa Kitô ? Phải chăng là gian truân, cùng khổ, đói rách, bắt bớ, gươm giáo" (Rm.8,35).

Cái khốn khổ mà Simon Ḥa phải chịu kể từ khi bị bắt v́ đức tin cũng tương tự như thế : Hơn 20 lần bị tra khảo rất dữ dội. Lúc th́ bằng đ̣n vọt, khi th́ bằng ḱm lạnh, lúc khác th́ bằng kẹp nung lửa… khiến da thịt ông bị thối rữa v́ các vế thương dầy mủ máu. Rồi trách nhiệm t́nh thương đối với gia đ́nh : người vợ và 12 đứa con, có đứa mới sanh được vài tháng, chưa được diễm phúc thấy mặt cha một lần.

Thế nhưng ngay trong trường hợp này, chân lư của các vị tử đạo vẫn luôn luôn đúng : Đối với các ngài, đau thương không phải là dấu chỉ của thất bại. Đau thương cũng không phải là mục đích, nhưng đau thương chính là thử thách các chứng nhân phải vượt qua, để có thể đạt được chân phúc vĩnh cửu. Và thái độ của Simon Ḥa cũng như thái độ chung của các vị tử đạo vẫn là: "Trong mọi thử thách, chúng ta toàn thắng nhờ Đấng yêu mến chúng ta" (Rm.8, 37).

Gương mẫu người tân ṭng

Phan Đắc Ḥa sinh trong một gia đ́nh ngoại giáo tại làng Mai Vĩnh, xă Mông thôn, tỉnh Thừa Thiên năm 1774. Thuở bé, cậu tên là Thu. Cha mất sớm, mẹ đưa chị em Ḥa đến tá túc và làm công ở làng Lưỡng Kim, sau đó đến giúp một gia đ́nh Công Giáo ở làng Nhu Lư, tỉnh Quảng Trị.

Sống với người Công Giáo, nh́n thấy những gương sáng và được nghe nói về những điều cao đẹp của đạo mới này, cậu Ḥa đem ḷng cảm mến và xin phép mẹ cho ḿnh theo học lớp giáo lư và gia nhập đạo. Khi ấy cậu mới chỉ là một thiếu niên 12 tuổi, cậu đă chọn thánh Simon làm bổn mạng. Yêu mến Chúa Kitô, cậu bé không dừng ở đó, mà c̣n muốn theo sát, phục vụ Chúa Kitô trong đời tu tŕ. Cậu đă vào chủng viện một thời gian, nhưng qua các cha bề trên, Simon Ḥa nhận ra ư Chúa muốn cậu sống và làm chứng tá về Ngài ngay giữa ḷng đời.

Tuy không đạt được ước mơ, Simon Ḥa vẫn thường xuyên liên lạc với chủng viện và các cha Bề trên. Sau khi lập gia đ́nh và trở thành cha của 12 người con, Simon Ḥa cố gắng chu toàn trách nhiệm nuôi dưỡng và giáo dục con cái, xứng đáng là ngày gương sáng tiêu biểu cho mọi gia đ́nh trong làng. Sống đời giáo dân, ông Ḥa hành nghề y sĩ : "Lương y như từ mẫu". Nhiều người được ông chữa lành bệnh, nên dân chúng đồn đăi với nhau đến với ông rất đông. Nhờ đó ông có nhiều cơ hội giúp đỡ người nghèo khó. Nếu dư dả chút ít, ông liền đem đóng góp vào công việc từ thiện, xây cất thánh đường…

Với đời sống đạo đức, ông lang y Ḥa được đề cử làm Trùm họ. Trước mặt mọi người, ông đă thực thi chức năng một cách tốt đẹp: Ai ăn ở bất xứng, biếng trễ, ông t́m cách sửa chữa, hoặc răn đe dỗ dành, hoặc giải thích khuyên can. Ai cờ bạc rượu chè, ông nghiêm khắc sửa dạy. Thế nhưng ai cũng yêu mến chứ không oán ghét ǵ ông, bởi họ biết ông làm thế v́ thương yêu họ và v́ trách nhiệm, chứ không phải v́ tư lợi. Ngoài ra, ông Simon Ḥa c̣n sẵn sàng bênh vực, giúp đỡ người già nua tuổi tác, yếu đuối, các cô nhi quả phụ. Ông thấy thấm thía ư nghĩa của phúc thật tám mối, nhận ra h́nh ảnh Chúa Kitô nơi người khác, nhất là người nghèo khó. Có lần ông đích thân cúi xuống vực một người nằm kiệt sức bên đường, vác lên vai, đưa đến trạm canh, rồi cho người đem cơm nước để nuôi kẻ bất hạnh.

Dư thừa can đảm

Khi vua Minh mạng ra chiếu chỉ cấm đạo, Ông Trùm lang Ḥa có dịp bày tỏ ḷng can đảm của ḿnh : ông sẵn sàng cho các linh mục ngoại quốc ẩn náu trong nhà, mặc dù biết rằng việc chứa chấp này đe dọa đến tính mạng của ḿnh, cũng như của gia đ́nh. Đức cha Cuénot Thể cũng trọ một thời gian tại nhà ông. Ông nhiệt thành lo liệu sắp xếp cho các linh mục có nơi trú ẩn. Nếu nhà ḿnh không ổn, ông gởi các nhà ở nơi tương đối b́nh an hơn. Tối ngày 13.4.1840, khi đang trên thuyền Đức cha De la Motte Y đến làng Ḥa Ninh, thuyền ông bị các quan phát hiện đuổi theo. Quân lính bắt ông và Đức cha Y đưa về huyện Dương Xuân, rồi giải về Qủang Trị giam hai tháng, và cuối cùng điệu về Huế.

Suốt thời gian bị giam, lưoưng y Ḥa không những đă giúp đỡ anh em bạn tù bằng việc bốc thuốc chữa bệnh, ông c̣n khuyến khích họ trung thành với Chúa đến cùng. Cũng chịu khổ h́nh như mọi tù nhân, có khi c̣n hơn nữa, nhưng ông Simon vẫn kiên vững niềm tin. Các lần đ̣n đánh với vô số vết thương không làm ông nản chí, trái lại, ông c̣n lấy làm vui thỏa v́ được hiệp thông với Đức Kitô chịu đóng đinh.

Khổ h́nh và vinh phúc

Ông Simon Ḥa bị tra khảo đến 20 lần, có lẽ v́ các quan tưởng dùng bạo lực, ông sẽ phải cung khai tung tích các vị thừa sai, nhưng "dă tràng xe cát biển đông". Họ đă không đạt được ư nguyện, lại c̣n phải nghe ông thuyết giảng về chân lư đạo. Thế là họ trả đũa bằng đánh đập, bằng ḱm kẹp và tra tấn dă man… cho tới khi người thày thuốc từ bi gục ngă không thể gượng dậy nổi. Nhưng niềm tin của lương y sĩ Ḥa không thể ngă gục. Ông can đảm chịu mọi h́nh khổ đớn đau. Hơn nữa, ông quyết tâm hiến dâng mạng sống ḿnh để làm chứng về đạo, dù phải hy sinh những điều thân thương qúi báu nhất đời. Khi các con đến thăm, ông khuyên nhủ :
"Cha yêu thương các con và hắng chăm sóc các con. Nhưng cha phải yêu Chúa nhiều hơn, các con hăy vui ḷng vâng ư Chúa, đừng buồn làm chi. Các con ở với mẹ, thương yeu nhau, và chăm sóc việc nhà. Từ đây cha không thể lo cho các con được nữa. Chúa muốn cha chịu khổ, cha xin vâng trọn".

Quả thật nỗi ḷng y sĩ Simon Ḥa lúc đó:

"Yêu kính Chúa, nặng t́nh nhà,
Trăm cay ngh́n đắng, vẫn cam một ḷng".

Năm 1840, vua Minh Mạng châu phê án xử trảm quyết, bêu đầu ba ngày. Khi điệu ông Ḥa đi xử, các quan c̣n cố bắt ông quá khóa, dụ dỗ ông bỏ đạo, hay ít là cầm lấy ảnh quẳng đi để ông được tha, nhưng ông vẫn một ḷng kiên quyết tuyên xưng niềm tin của ḿnh.

Vị lương y lang Nhu Lư đă vượt qua thử thách cuối cùng. Ông đă toàn thắng trong niềm tín thác vào Thiên Chúa ngày 10.12.1840 tại Cổng Chém, gần chợ An Ḥa.

Đức Lêo XIII đă suy tôn y sĩ Simon Phan Đắc Ḥa lên bậc Chân Phước ngày 27.5.1900. Ngày 19-06-1988, Đức Gioan Phaolô II suy tôn ngài lên bậc Hiển thánh.